Sport na ekranie

Rozgrywki Ligi Mistrzów oraz Mistrzostwa Świata i Europy w piłce nożnej przyciągają zawsze miliony kibiców przed ekrany lub na stadiony i dostarczają zawsze wielu emocji. Świadczy to o tym, że piłka nożna to jeden z najpopularniejszych sportów drużynowych. Dlatego wielu widzom może się wydać dziwne, że tak niewiele dobrych filmów powstało o futbolu. Ale przynajmniej kilka wartościowych dzieł można z czystym sumieniem polecić.

Najlepszy film o piłce nożnej to, moim zdaniem, Piłkarski poker (1988, reż. Janusz Zaorski) opowiadający o przekrętach podczas rozgrywek ligowych. Dużym atutem filmu była doborowa obsada (Janusz Gajos, Marian Opania, Jan Englert, Edward Linde Lubaszenko, Mariusz Dmochowski). Z hollywoodzkich obrazów o futbolu na szczególne wyróżnienie zasługuje Ucieczka do zwycięstwa (1981), w której John Huston połączył pasję sportową z motywem ucieczki z obozu jenieckiego. W obsadzie - ludzie z całego świata: Amerykanin Sylvester Stallone, Anglik Michael Caine, Szwed Max von Sydow, wielu Francuzów i Niemców, a w epizodach zawodnicy: Pelé (Brazylia), Bobby Moore (Anglia), Osvaldo Ardiles (Argentyna), Kazimierz Deyna (Polska), Paul Van Himst (Belgia), Hallvar Thoresen (Norwegia), Mike Summerbee (Anglia), Soren Lindsted (Dania), John Wark (Szkocja), Kevin O'Callaghan (Irlandia), Russell Osman (Anglia), Co Prins (Holandia). Trzeba przyznać, że film całkiem sympatyczny, ogląda się go bez znudzenia.

 
Taki sam chwyt polegający na ściągnięciu do kin zarówno kinomanów jak i fanów sportu poprzez zatrudnienie gwiazd piłki nożnej wykorzystali twórcy filmu pod wiele mówiącym krótkim tytułem Gol! (2005, reż. Danny Cannon). W tym filmie oprócz aktorów wystąpili więc: Zinedine Zidane (Francja), Raul (Hiszpania), Patrick Kluivert (Holandia), Milan Baros (Czechy), John Arne Riise (Norwegia), Brazylijczycy Ronaldinho i Kaká oraz Anglicy David Beckham, Steven Gerrard, Alan Shearer, Kieron Dyer, Paul Konchesky, Jamie Carragher i Titus Bramble, a także trener Anglików, Szwed z pochodzenia Sven Göran Eriksson. Można jeszcze wspomnieć o adaptacji książki Nicka Hornby'ego Futbolowa gorączka (1997), chińskiej fantazji Shaolin Soccer (2001) Stephena Chow, zabawnym Meczu ostatniej szansy (2001), romantycznym Podkręć jak Beckham (2002) i niemieckiej produkcji Jeden dzień w Europie (2005), której akcja rozgrywa się podczas finału piłkarskiej Ligi Mistrzów.

Pelé w Ucieczce do zwycięstwa

Ze wszystkich dyscyplin sportowych największe szczęście do kina miał boks, który był tematem wielu filmów realizowanych często przez cenionych reżyserów. Jednym z najlepszych był Wściekły Byk (1980) Martina Scorsese z oscarową kreacją Roberta De Niro, opowieść o karierze i upadku Jake'a LaMotty mistrzowsko przedstawiona na ekranie. Do najbardziej lubianych należy również Rocky (1976, reż. John G. Avildsen), który zdobył Oscary za najlepszy film, reżyserię i montaż (świetnie zmontowana finałowa scena pojedynku). Film opowiada o miłości i ciężkiej pracy, która prowadzi do sukcesu. Rocky przegrywa na punkty, ale zostaje bohaterem, bo się nie poddaje i walczy do końca. Finał jest naprawdę mocny i wzruszający. Dużym plusem są świetne kreacje aktorskie: czwórka aktorów zdobyła nominacje do Oscarów - Talia Shire, Burgess Meredith, Burt Young i przede wszystkim Sylvester Stallone (także nominacja za scenariusz). Stallone, podobnie jak Rocky, nie poddał się i walczył o rolę w tym filmie (mimo, że nie był jeszcze znany, a producenci chcieli obsadzić gwiazdora). Genialna jest muzyka Billa Contiego, szczególnie w pamięć zapadają dwa utwory: „Gonna Fly Now” (motyw treningu) i „Going the Distance” (motyw walki). Kolejne części Rocky'ego (druga z 1979, trzecia z 1982 i czwarta z 1985), reżyserowane przez Stallone'a są nawet interesujące, ale piąta (zrealizowana w 1990) okazała się porażką (na stanowisko reżysera powrócił Avildsen, reżyser 'jedynki'). W 2006 Sly Stallone powrócił jako bokser (a także reżyser i scenarzysta) w dobrze przyjętym filmie Rocky Balboa. Dodam jeszcze, że wizytówką serii były znakomite piosenki: z trzeciej części „Eye of the Tiger” oraz z czwartej - „Burning Heart” i „No Easy Way Out”.

Inne przykłady filmów o boksie to: Champ (1931), Kid Galahad (1937) z Edwardem G. Robinsonem, Bette Davis i Humphreyem Bogartem, Ostatnia runda (1947), Champion (1949) z Kirkiem Douglasem, Na nabrzeżach (1954), w którym Marlon Brando wywarł duże wrażenie jako były bokser powiązany z mafią, Między linami ringu (1956) z Paulem Newmanem w roli Rocky'ego Graziano, Tym boleśniejszy ich upadek (1956) z ostatnią rolą Humphreya Bogarta, Rocco i jego bracia (1960) z Alainem Delonem, Requiem dla wagi ciężkiej (1961) z Anthonym Quinnem, Kid Galahad (1962, remake filmu z 1937) z Elvisem Presleyem, Bokser (1967) z Danielem Olbrychskim, Zachłanne miasto (1972) Johna Hustona, Ciężkie czasy (1975) Waltera Hilla z Charlesem Bronsonem i Jamesem Coburnem, Mistrz (1979) Franco Zeffirellego, Klincz (1979, film polski), Homeboy (1988), Pojedynek oszustów (1992), w którym Louis Gossett Jr pokonuje na ringu 10 zawodników w ciągu 24 godzin, Bokser (1997) z Danielem Day-Lewisem, Huragan (1999) z Denzelem Washingtonem w roli boksera oskarżonego o morderstwo, Ali (2001) - biografia Muhammada Alego dokonana przez Michaela Manna z zaskakującą kreacją Willa Smitha, Champion (2002) Waltera Hilla z Wesleyem Snipesem i Człowiek ringu (2005) Rona Howarda z Russellem Crowe'em w roli Jamesa Braddocka. Ale największym wydarzeniem był film Clinta Eastwooda Million Dollar Baby (2004) z oscarowymi kreacjami Hilary Swank i Morgana Freemana, zresztą Eastwood za reżyserię też zdobył Nagrodę Akademii, trzeba dodać, że zasłużenie, bo stworzył swój najlepszy film od czasów Bez przebaczenia (1992). Trochę szkoda, że w filmie Pulp Fiction (1994) Quentin Tarantino nie rozwinął wątku bokserskiego z udziałem Butcha granego przez Bruce'a Willisa. Ale to nie zmienia faktu, że to świetny film.

Sylvester Stallone jako Rocky Balboa

Innym ciekawym sportem od czasu do czasu pojawiającym się na ekranie są wyścigi samochodowe. Można je było zobaczyć w takich filmach jak Grand Prix (1966) w reżyserii Johna Frankenheimera z Jamesem Garnerem, Yves Montandem i Toshiro Mifune; Le Mans (1971), w którym wystąpił Steve McQueen. Co ciekawe, legendarny Elvis Presley pokazał też swoją pasję samochodową dwukrotnie wcielając się w kierowcę rajdowego w filmach Viva Las Vegas (1964) i Speedway (1968). W ciągu ostatnich kilkunastu lat powstały dwa godne uwagi filmy o wyścigach: Szybki jak błyskawica (1990) Tony'ego Scotta z Tomem Cruise'em, Nicole Kidman i Robertem Duvallem oraz mniej udany Wyścig (2001) Renny'ego Harlina z Sylvestrem Stallone'em. Nietypową produkcją była wyprodukowana w wytwórni Disneya komedia o „wyścigowym garbusie" pt. Kochany Chrabąszcz (1968). O wyścigach konnych opowiadały filmy: Broadway Bill (1934) Franka Capry, National Velvet (1944), Phar Lap (1983), Niepokonany Seabiscuit (2003) i Hidalgo Ocean Ognia (2004) o morderczym wyścigu rozgrywającym się na pustyni.

Jedną z najciekawszych dyscyplin sportowych jest hokej na lodzie. Niestety niezbyt często pojawia się na ekranie kinowym. Można jednak wyróżnić dwa tytuły: Youngblood (1986) i Cud w Lake Placid (2004). W pierwszym wystąpił m.in. Patrick Swayze, a w drugim - Kurt Russell. Tytułowym „cudem w Lake Placid” jest zwycięstwo amerykańskiej drużyny hokejowej na Olimpiadzie w 1980 roku. Jest jeszcze słynny melodramat Love Story (1970), którego główny bohater jest hokeistą. Wciągające, lecz z pozoru nużące gry takie jak bilard i poker doczekały się też niezłych filmów. O tej pierwszej grze traktowały Bilardzista (1961) i Kolor pieniędzy (1986), w których Paul Newman zagrał Eddiego Felsona, mistrza gry w bilard; w tym drugim filmie partnerował mu Tom Cruise, a reżyserował Martin Scorsese. Z filmów o pokerzystach na wyróżnienie zasługuje przede wszystkim Cincinnati Kid (1965) z dobrą rolą tytułową Steve'a McQueena, którego przeciwnikiem był Edward G. Robinson jako mistrz Lancey Howard. Niezłe są również pokerowe i z humorem opowiedziane westerny: A Big Hand for the Little Lady (1966) z Joanne Woodward i Henrym Fondą oraz Maverick (1994) z Melem Gibsonem i Jodie Foster.

Tom Cruise i Paul Newman w Kolorze pieniędzy

Jak na kraj, w którym największym powodzeniem cieszy się baseball, w Stanach powstało mnóstwo filmów o tym sporcie. Najlepszym filmem wykorzystującym tematykę baseballa jest, moim zdaniem, thriller Tony'ego Scotta Fan (1996), w którym Robert De Niro zagrał psychopatycznego wielbiciela zawodnika granego przez Wesleya Snipesa. Inne ciekawsze filmy z baseballem na pierwszym planie to: Ich własna liga (1992) z Tomem Hanksem w roli trenera kobiecej drużyny baseballowej, nominowane do Oscara Pole marzeń (1989) z Kevinem Costnerem oraz oparty na faktach Spisek ośmiu (1988) w reżyserii Johna Saylesa. No i były jeszcze dwa ambitne brytyjskie filmy o biegaczach: Samotność długodystansowca (1962) Tony'ego Richardsona i Rydwany ognia (1981) Hugh Hudsona. Z kolei inny ambitny Brytyjczyk Lindsay Anderson zrealizował film Sportowe życie (1967) opowiadający o gwieździe rugby, natomiast Norman Jewison, reżyser wspomnianych wcześniej filmów Cincinnati Kid i Huragan, zrealizował brutalny film Rollerball (1975) o sporcie przyszłości, przypominającym połączenie rugby i wyścigów na rolkach. Ponadto w Polsce powstał film Jutro Meksyk (1965), w którym Zbigniew Cybulski zagrał trenera skoków do wody. I jak zapewne wszyscy pamiętają, tytułowy bohater filmu Forrest Gump (1994) został baseballistą, biegaczem i pingpongistą.

Dopełniając listę ważniejszych filmów sportowych można wymienić jeszcze:

- o koszykówce: Biali nie potrafią skakać (1992) Rona Sheltona z Wesleyem Snipesem i Woody'm Harrelsonem, zwariowany Kosmiczny mecz (1996), w którym słynny koszykarz Michael Jordan grał u boku królika Bugsa, Gra o honor (1998) Spike'a Lee z Denzelem Washingtonem, melodramat Miłość i koszykówka (2000), a także Trener (2005), oparty na faktach film z Samuelem L. Jacksonem;
- o sztukach walki: Karate Kid (1984) Johna G. Avildsena, Krwawy sport (1988) i Kickboxer (1989), oba z Jean-Claude Van Damme'em, a także Champion 2 (2006) i Champion 3: Odkupienie (2010), oba ze Scottem Adkinsem;
- o golfie: Tin Cup (1996) Rona Sheltona z Kevinem Costnerem i The Legend of Bagger Vance (2000) w reżyserii Roberta Redforda;
- o tenisistach: Wimbledon (2004) i Wszystko gra (2005), ten drugi w reżyserii Woody'ego Allena;
- o rodeo: Junior Bonner (1972) Sama Peckinpaha ze Steve'em McQueenem i 8 sekund (1994) Johna G. Avildsena;
- o futbolu amerykańskim: Najdłuższy jard (1974) Roberta Aldricha z Burtem Reynoldsem, Bożyszcze tłumów (1988) Taylora Hackforda i Męska gra (1999) Olivera Stone'a z Alem Pacino;
- o surfingu: film sensacyjny Na fali (1991) w reżyserii Kathryn Bigelow z Patrickiem Swayze i Keanu Reevesem;
- o żeglarstwie: Wiatr (1992).