Clint Eastwood - kowboj i moralista

Clint Eastwood (ur. 1930) miał około 20 ról na koncie, kiedy w roku 1967 założył firmę o nazwie Malpaso, po to aby samodzielnie reżyserować i produkować filmy. Pierwszy film wyreżyserował w 1971. Był to stylowy i mroczny thriller Zagraj dla mnie Misty (Play Misty for Me), którym udowodnił, że czuje się dobrze nie tylko przed, ale i za kamerą. W sumie w latach 1955-2008 wystąpił w 55 filmach, wyreżyserował około 30, w siedmiu z nich nie wystąpił.

Jako aktor największy sukces odniósł najpierw dzięki tzw. „dolarowej trylogii” Sergia Leone z lat 1964-66, potem dzięki współpracy z Donem Siegelem (5 filmów w latach 1968-79). Najbardziej znaną kreacją Eastwooda jest bez wątpienia rola Harry'ego Callahana - porucznika policji w San Francisco w filmie Brudny Harry (Dirty Harry, 1971). Reżyser tego filmu Don Siegel oraz m.in. Sergio Leone mieli duży wpływ na styl filmów reżyserowanych przez Eastwooda - Bez przebaczenia (Unforgiven, 1992) jest dedykowane właśnie tym twórcom, nie tylko dlatego, że obaj zmarli niedługo przed realizacją filmu. Oczywiście nie oznacza to, że Eastwood jako reżyser nie miał własnego stylu - wręcz przeciwnie. Tylko że podobnie jak styl aktorstwa, jego reżyserię możemy określić jako oszczędną i minimalistyczną, czyli prostą, bez żadnych fajerwerków i ozdobników, a mimo to przykuwającą uwagę.

Poniżej zestaw najlepszych 15 filmów Clinta Eastwooda (w kolejności chronologicznej):

Zagraj dla mnie Misty (Play Misty for Me, 1971)

Debiut reżyserski Clinta, w którym on sam wciela się w postać prezentera radiowego prześladowanego przez psychopatyczną fankę. Dobre kino, w którym można znaleźć momenty pełne napięcia, romantyzmu i psychologii, zaś ekranowym wydarzeniom towarzyszy muzyka jazzowa (temat przewodni Dee Bartona oraz Misty Errolla Garnera). Znany z roli 'brudnego' Harry'ego aktor zaskakuje postacią daleką od swojego ekranowego wizerunku, ale największym aktorskim objawieniem okazała się Jessica Walter w roli socjopatki. Surowy i depresyjny psychothriller o napiętych relacjach między idolem i jego niezrównoważoną wielbicielką.

Mściciel (High Plains Drifter, 1973)

Do miasteczka przybywa tajemniczy jeździec, który ukrywa jakiś sekret. Mieszkańcy też ukrywają tajemnicę. Choć polski tytuł filmu jest banalny, w filmie sporo jest oryginalnych pomysłów. Oryginalne jest połączenie westernu z horrorem. Główny bohater przybywa z zaświatów, by zemścić się na mieszkańcach miasteczka za swoją śmierć, ukarze też tych, którzy mu nie pomogli. Jest przy tym okrutny i bezwzględny. Akcja jest wartka, ale mroczny, przygnębiający klimat świadczy o tym, że nie jest to lekkie kino rozrywkowe, tylko mocny, brutalny film. Świadczy o tym także niespotykana zwykle w westernach scena zabicia człowieka za pomocą bata. I chociaż napisałem wcześniej, że bohater przybywa z zaświatów, to nie jest to takie oczywiste, nie jest to powiedziane wprost, ale może wynikać z końcowych scen filmu oraz tego, że miasto zostaje przemalowane na czerwono i nazwane „Piekłem”. Ale nie wykluczone, że jeździec jest zwykłym, jak sugeruje oryginalny tytuł, włóczęgą z wysokich równin.

Akcja na Eigerze (The Eiger Sanction, 1975)

Niezły, choć niedoceniany wczesny film Eastwooda, w którym elementy filmu sensacyjno-przygodowego, szpiegowskiego thrillera i wysokogórskiego dramatu zostały sprawnie przetworzone tworząc zgrabną całość. Fajna muzyka Johna Williamsa, świetne zdjęcia, interesujący scenariusz i kolejna nietypowa rola Clinta, który nie stoi tu na straży sprawiedliwości, lecz gra zabójcę przygotowującego akcję odwetową (tzw. sankcję).

Wyjęty spod prawa Josey Wales (The Outlaw Josey Wales, 1976)

Western o wymowie antywojennej. Po wojnie secesyjnej główny bohater traci dom, żonę i syna. Szukając zemsty, przyłącza się do oddziału konfederatów i staje się człowiekiem wyjętym spod prawa. Film pokazuje, jak okrucieństwo wojny wpływa na ludzką psychikę, jak pod wpływem wojennych doświadczeń bohater zmienia się ze spokojnego i uczciwego obywatela w bezwzględnego, opętanego żądzą zemsty zabijakę. Ale ma on swoje zasady - nie zabija bez powodu, a nawet przygarnia takich jak on samotników, zaprzyjaźnia się nawet z Indianinem, który z ironią mówi o sobie, że jest ucywilizowany, bo łatwo go zajść od tyłu (w tej roli Wódz Dan George). Bardzo ciekawy, ambitny western, w którym Clint Eastwood zagrał wyrazistą rolę outsidera.

Niesamowity jeździec (Pale Rider, 1985)

Western wyraźnie nawiązujący do Jeźdźca znikąd (Shane, 1953) George'a Stevensa. Od powyższych oryginalnych westernów jest gorszy właśnie z powodu tej wtórności, ale zaskakująco dobrze się ogląda. Clint Eastwood w roli tajemniczego jeźdźca, który w stroju księdza rozprawia się z bandą przestępców, chroniąc przy okazji pewną rodzinę. Bardzo klasyczny i bardzo dobrze zrealizowany western. Nie wyróżnia się niczym szczególnym, ale w latach 80. nie powstał drugi taki film, więc ten może uchodzić za próbę wskrzeszenia gatunku.

Wzgórze złamanych serc (Heartbreak Ridge, 1986)

Chyba jedyny film wojenny o amerykańskiej interwencji na Grenadzie w 1983 roku. Ale też nie wojna jest tu na pierwszym planie, ale doświadczony dowódca oraz dowodzony przez niego oddział kadetów, którzy ze zbuntowanych, młodych rekrutów zmieniają się w zgrany oddział gotowy do walki. Nie jest to jednak typowy film wojenny - nie ma tu szybkiej akcji ani efektownej batalistyki (dopiero w końcówce występują walki), nie brakuje ironii i humoru. Film wart obejrzenia, m.in. ze względu na „twardą” rolę Eastwooda.

Bez przebaczenia (Unforgiven, 1992)

Opowiedziany w formie westernu moralitet o walce dobra ze złem, z tym jednak, że zło reprezentowane jest przez brutalnego szeryfa, a dobro przez byłego rewolwerowca i zabijakę. Trzech ludzi podejmuje się niebezpiecznego zadania, które może być ich zadaniem ostatnim. Są jednak twardzi i zdecydowani - wykonują misję wykazując się odwagą. W roli bezwzględnego szeryfa znakomity Gene Hackman, a w rolach głównych Clint Eastwood i Morgan Freeman, którzy też stworzyli wyraziste kreacje. Film ma ciężki klimat, sceny przemocy są brutalne, a język bohaterów wulgarny. Nie ma tu bohaterów pozytywnych - jak u Sergio Leone wszyscy są tu dobrzy, źli i brzydcy. Dobrzy, bo dobrze posługują się bronią palną i dbają o własne interesy, źli, bo zabijają ludzi dla pieniędzy lub z zemsty, a brzydcy, bo są starzy, zmęczeni, cyniczni i mają brzydki charakter.

Doskonały świat (A Perfect World, 1993)

Opowieść o rozwijającej się powoli przyjaźni pomiędzy zbiegłym z więzienia przestępcą a porwanym zakładnikiem - 7-letnim chłopcem. Kevin Costner w roli sympatycznego bandyty kontynuuje dobrą passę, jaką zainicjował reżyserowanym przez siebie Tańczącym z wilkami. Reżyser Doskonałego świata, Clint Eastwood, wystąpił w roli ścigającego zbiega strażnika Teksasu. Fabuła została kapitalnie poprowadzona aż do wzruszającego finału, który dobitnie pokazuje, że świat nie jest wcale doskonały, a ludzie nie zawsze cierpią z własnej winy, czasem nawet z dobrych intencji.

Władza absolutna (Absolute Power, 1997)

Włamywacz jest świadkiem śmierci kobiety, za którą odpowiedzialny jest prezydent USA. Kiedy ludzie pracujący dla rządu dowiadują się o świadku, próbują go wrobić w morderstwo. Bohater postanawia udowodnić swoją niewinność. Podobnie jak w filmie Bez przebaczenia mieliśmy pojedynek dobry przestępca - zły szeryf, to tutaj mamy pojedynek dobry złodziej - zły prezydent. W dodatku w obu filmach zagrali Clint Eastwood i Gene Hackman. Władza absolutna momentami jest przewidywalna, ale nie brakuje momentów pełnych napięcia. Przyzwoity kryminał, z hitchcockowskim motywem: jak bohater dojdzie do prawdy i odkryje spisek. Na końcu pozostaje pytanie związane z teorią spiskową: czy ludzie rządu, których oglądamy w telewizji, mogą być zamieszani w cięższe przestępstwa niż korupcja.

Prawdziwa zbrodnia (True Crime, 1999)

Thriller kryminalny podejmujący problem kary śmierci. Dziennikarz próbuje ocalić człowieka oskarżonego o morderstwo i czekającego na karę śmierci. Rozpoczyna się wyścig z czasem, bo do egzekucji pozostało niewiele czasu. Nieźle skonstruowany film, z trzymającą w napięciu sceną egzekucji. Choć nie brakuje dłużyzn, rekompensuje to ciekawa, inteligentnie poprowadzona intryga i ważny problem społeczny - choć może się wydawać, że wielu krajów problem kary śmierci już nie dotyczy, powraca on zawsze, kiedy dochodzi do coraz bardziej drastycznych morderstw. Ale w filmie jest jeszcze jeden problem - skuteczność wymiaru sprawiedliwości, w związku z tym pozostaje pytanie: jak wielu ludzi w więzieniach siedzi za niewinność.

Rzeka tajemnic (Mystic River, 2003)

Z jednej strony dramat podejmujący problem samosądu i wymierzania sprawiedliwości na własną rękę, z drugiej zaś strony to kryminał, w którym prowadzone jest śledztwo w sprawie o morderstwo. Wielowątkowa, sprawnie nakręcona, choć momentami przegadana, mroczna opowieść o przyjaźni, która zostaje przerwana przez okrutną zbrodnię. Jest też pewna tajemnica z przeszłości, która mogła mieć wpływ na obecne dramatyczne wydarzenia. Jakkolwiek dziwnie to brzmi, obejrzeć warto, nie tylko dla ciekawej, skomplikowanej intrygi, ale również ze względu na znakomite kreacje aktorskie Seana Penna i Tima Robbinsa oraz wstrząsającą końcówkę. Problem samosądu Eastwood podjął już 20 lat wcześniej w filmie Nagłe zderzenie (Sudden Impact, 1983), ale z gorszym skutkiem. Rzeka tajemnic to film bardziej dojrzały, lepiej przemyślany, opowiedziany z większym wyczuciem, dostarczający więcej emocji i lepszy aktorsko - głębszy i po prostu bardziej ambitny. Na przykładzie tych dwóch filmów wyraźnie widać jak Clint Eastwood ulepszył swój reżyserski warsztat, ucząc się na własnych błędach.

Za wszelką cenę (Million Dollar Baby, 2004)

To nie tylko najlepszy dramat w reżyserii Eastwooda, ale przede wszystkim najlepsza kreacja aktorska Clinta - rola trenera bokserskiego, który szkoli młodą i zdolną kobietę. Kobieta marzy o zdobyciu mistrzowskiego tytułu i jest tak zdeterminowana i ambitna, że osiąga sukces, ale, jak sugeruje polski tytuł, płaci za to wysoką cenę. Ten film jest nieprzewidywalny, pouczający, wzruszający, z bardzo dobrymi dialogami. Świetnie są zarysowane postacie, nie brakuje też humoru. Choć zarówno Clint Eastwood jak i Morgan Freeman wypadli świetnie, to najbardziej z filmu pamięta się rewelacyjną Hilary Swank w trudnej roli, wymagającej nie tylko talentu, ale też sprawności fizycznej.

Listy z Iwo Jimy (Letters from Iwo Jima, 2006)

Bitwa o Iwo Jimę z punktu widzenia Japończyków. Epicki, zrealizowany z rozmachem dramat wojenny pełen emocji i refleksji. Znakomite sceny batalistyczne oraz przejmujący dramat bohaterów - żołnierzy, którzy poświęcają swoje życie za ojczyznę. Opowiedziana w sposób depresyjny historia młodych ludzi, mimowolnie wplątanych w krwawą wojnę, która z góry wydawała się przegrana. I choć nie mieli nadziei na zwycięstwo, walczyli do końca, wykazując się dużą odwagą.

Gran Torino (2008)

Clint Eastwood w swojej ostatniej roli wypadł bardzo przekonująco. Choć kiedy mówi „żółtek”, albo nazywa Murzynów „smoluchami”, to jakoś nie czuć, że może on być rasistą. Raczej zabawnie to brzmi. Ale humor bywa też gorzki i niektóre sceny dają do myślenia. To nie jest film podejmujący problem rasizmu, to jest film o starzeniu się z godnością oraz o tym, że należy pomagać sąsiadom, nawet jeśli ma się uprzedzenia. Film z pozoru wygląda banalnie, ale nikt tak jak Eastwood nie potrafi z banalnej historii wydobyć tyle emocji. Ogląda się z ogromnym zainteresowaniem, mimo że tak naprawdę niewiele się w nim dzieje.

Oszukana (Changeling, 2008)

Oparty na faktach przejmujący dramat o kobiecie szukającej syna, czy raczej walczącej o to, aby skorumpowana policja zaczęła poszukiwania. Policjanci, kiedy znajdują chłopaka podobnego z opisu do zaginionego syna, wmawiają matce, że to jest jej syn, który trochę się zmienił. Trudno uwierzyć, że taka historia naprawdę miała miejsce i trudno sobie wyobrazić, co zrobilibyśmy na miejscu tej kobiety. Czy byśmy pogodzili się z sytuacją czy walczylibyśmy z władzą, wiedząc że mogą być za to poważne konsekwencje? Główna bohaterka wybiera tą drugą opcję i trafia do szpitala psychiatrycznego. My identyfikujemy się z nią i podziwiamy jej determinację i upór, które nie słabną nawet jak nie widać żadnej nadziei. Mocne, emocjonujące kino, które trudno zapomnieć. Jedna z najlepszych ról Angeliny Jolie.

10 najlepszych filmów Eastwooda:

• Wyjęty spod prawa Josey Wales (1976)
• Bez przebaczenia (1992)
• Rzeka tajemnic (2003) 
• Za wszelką cenę (2004)
• Listy z Iwo Jimy (2006)
• Mściciel (1973)
• Zagraj dla mnie Misty (1971)
• Gran Torino (2008) 
• Oszukana (2008)
• Akcja na Eigerze (1975)

10 najlepszych kreacji aktorskich Eastwooda:

• Josey Wales, Wyjęty spod prawa Josey Wales
• Will Munny, Bez przebaczenia 
• Człowiek bez nazwiska, Trylogia dolarowa
• inspektor Harry Callahan, Brudny Harry
• sierżant Tom Highway, Wzgórze złamanych serc
• Walt Kowalski, Gran Torino
• Frankie Dunn, Za wszelką cenę
• Frank Horrigan, Na linii ognia
• David Garver, Zagraj dla mnie Misty
• Frank Morris, Ucieczka z Alcatraz

Nikt nie jest doskonały, Eastwood również. Nakręcił kilka kiepskich filmów, m.in:

• Wyzwanie (The Gauntlet, 1977)
• Firefox (1982)
• Żółtodziób (The Rookie, 1990)
• Kosmiczni kowboje (Space Cowboys, 2000)
• Krwawa profesja (Blood Work, 2002)

Filmy z Eastwoodem na blogu:
Akcja na Eigerze
Na linii ognia
Trylogia dolarowa
Ucieczka z Alcatraz 
Zagraj dla mnie Misty
Mściciel i Wyjęty spod prawa Josey Wales
Listy z Iwo Jimy, Tylko dla orłów i Wzgórze złamanych serc