Viva Tepepa!

Tepepa (1968 / 116 minut)
reżyseria: Giulio Petroni
scenariusz: Franco Solinas, Ivan Della Mea

Giulio Petroni nie był płodnym filmowcem - 14 filmów w ciągu 30 lat to nie jest imponujący wynik. Ale miłośnicy włoskich westernów zapamiętają dwa obrazy, które zrealizował. Pierwszy to kino zemsty czystej wody Śmierć jeździ konno, drugi to dramat rewolucyjny Viva Tepepa. W roku 1968 zanotowano gwałtowny spadek popularności spag-westów, także i zapał twórców zaczynał słabnąć. Ale Tepepa nie miał być typowym westernem, tylko historyczno-wojennym dramatem o rewolucji, która odegrała ważną rolę w historii Meksyku. Reżyser przy okazji zadał pytania o sens takich zrywów, bo jak pokazuje historia one zazwyczaj nie powodują zmian na lepsze, tylko przyczyniają się do eskalacji przemocy i niepotrzebnego rozlewu krwi.

Głównymi bohaterami opowieści są angielski lekarz i meksykański rewolucjonista. Obaj spotykają się pierwszy raz w życiu, a jednak gringo pała wielką nienawiścią do rebelianta. Z retrospekcji odbiorca dowie się dlaczego lekarz pragnie zabić Jesusa Marię Morana, zasłużonego żołnierza z armii Francisco Madery. Moran alias Tepepa to typ bojownika i patrioty, który walczy nawet po dojściu do władzy swojego lidera. Bo nie podobają mu się reformy wprowadzone przez rząd. Jego zdaniem rewolucja niczego nie zmieniła, więc należy ją kontynuować. Na przeszkodzie stoją bezwzględny pułkownik Cascorro oraz doktor Henry Price. Ten pierwszy doprowadził do aresztowania Tepepy i skazania go na śmierć, ten drugi uratował go przed egzekucją po to, by własnoręcznie zabić.

Film ukazuje całe spektrum problemów jakie niesie ze sobą zbrojna rewolucja. Nieufność, zdrada, wątpliwości pojawiają się nawet wśród przyjaciół. Napady, gwałty, morderstwa i egzekucje są na porządku dziennym. Ludzie tracą ręce i stają się bezużyteczni. Giną niewinne kobiety, a ojcowie zabijani są na oczach synów. Można się mścić, ale trudno wskazać, kto jest naprawdę winny takiej sytuacji. W ogniu bitwy nie ma podziału na dobrych i złych, każdy chce przetrwać by zobaczyć na własne oczy skutki wojny. By ocenić, czy walka miała sens, czy coś zmieniła na lepsze. Czy w ogóle zwycięstwo okupione licznymi ofiarami można nazwać sukcesem? W przypadku rewolucji w Meksyku z pewnością nie można mówić o sukcesie - tu zawsze dochodziło do konfliktów interesów. Politycy, wojskowi, włościanie mieli różne priorytety, więc nie mogło dojść między nimi do porozumienia.'

Nie jest to film przepełniony akcją, ale nie musi taki być, bo i tak dochodzi do gigantycznej „eksplozji”. Obywatel Kane spotyka Cuchillo, hollywoodzki monumentalizm zderza się z włosko-hiszpańskim szaleństwem (follia italiano-spagnolo), wzniosłe ideały rewolucji mieszają się ze zwykłymi ludzkimi dramatami, a klasyczne kino zemsty koegzystuje z politycznym thrillerem. Scenariusz napisał Franco Solinas, wybitny włoski pisarz specjalizujący się w historycznych i politycznych tematach (Kula dla generała, Bitwa o Algier - za ten drugi nominacja do Oscara). Historia skonstruowana jest perfekcyjnie, sporo tu ciekawych, zaskakujących dla widza niespodzianek i zbijających z tropu zagrywek. Nie ma uporczywego patosu, który jak jakaś epidemia opanował kino od Ameryki aż po Azję, na szczęście omijając tereny Włoch i Hiszpanii.

Orson Welles, gdy grał rolę czarnego charakteru na drugim planie potrafił bez większego wysiłku ukraść show (przykładem jest Trzeci człowiek), ale na planie filmu Petroniego nie było już tak łatwo. Obsadzony w tytułowej roli Tomas Milian to twardy zawodnik, którego niesprawiedliwie potraktowała historia i dziś pamiętają o nim tylko fani włoskiego kina gatunkowego. Tych coraz więcej przybywa, ale wciąż jest ich mało. Oglądając Miliana w roli Tepepy przychodzi do głowy tylko jedna myśl: „Co za charyzma?” Idealny przywódca, który ani przez chwilę nie traci pewności siebie i doskonale wie czego chce. Welles, choć też gra cholernie stanowczego przywódcę to nie ma w sobie tej iskry, zatracił ją wraz z wiekiem i przybywającymi kilogramami. A swoje kwestie wymamrotał bez przekonania.

Odkryciem Giulio Petroniego był John Steiner, mało znany brytyjski aktor, któremu powierzono główną rolę. Wygląd jasnowłosego efeba i powierzchowność angielskiego dżentelmena wskazują, że mamy tutaj jednoznacznie pozytywną postać - przeciwnika rewolucji pragnącego tylko wyrównać rachunki nawet kosztem własnego życia. Ciekawszą postać, moim zdaniem, zagrał pochodzący z Wenezueli José Torres, którego fani spag-westu mogą kojarzyć (razem z Tomasem Milianem wystąpił we wszystkich westernach Sergia Sollimy, we wspomnianym na początku Śmierć jeździ konno również można go zobaczyć). Już chyba nie muszę wspominać o urokach Almerii, nie muszę chyba też mówić o muzyce, bo tak na dobrą sprawę nie jest to muzyczne arcydzieło. To wprawdzie utwór Morricone, ale czegoś tu zabrakło, być może boskiego głosu Eddy Dell'Orso. Niemniej jednak film to pozycja obowiązkowa dla fanów gatunku.