Gena Rowlands - kobieta pod presją

Na początek kilka słów na temat aktorki Geny Rowlands, od 1954 roku żony reżysera Johna Cassavetesa. Zaczynała od występów na Broadwayu i w telewizji, wielokrotnie w serialach, np. udana rola pięknej skandalistki z San Francisco w pojedynczym odcinku Bonanzy (epizod 5x01: She Walks in Beauty), albo postać niepełnosprawnej żony mordercy w odcinku serialu Columbo (ep. 4x05: Playback). Unikała ról w hollywoodzkich produkcjach, największe sukcesy odnosząc we współpracy z mężem, realizatorem ambitnych filmów niezależnych. Zagrała w jego 7 filmach: Dziecko czeka (1963), Twarze (1968), Minnie i Moskowitz (1971), Kobieta pod presją (1974), Premiera (1977), Gloria (1980) i Love Streams (1984). Za tytułowe role w Kobiecie pod presją i Glorii otrzymała nominacje do Oscara. Kinowy debiut w 1958 roku (The High Cost of Loving), pierwszy ważny film to współczesny western Lonely Are the Brave (1962), gdzie wystąpiła u boku Kirka Douglasa.

A Woman Under the Influence (1974 / 155 minut)
scenariusz i reżyseria: John Cassavetes

Kobieta pod presją to niełatwy w odbiorze film, który potrafi mocno wstrząsnąć i zaskoczyć oryginalnym podejściem do tematyki międzyludzkich zależności i konfliktów. Niezaprzeczalną zaletą, która podwyższyła wartość tego filmu o kilka stopni, jest przekonujące i pełne zaangażowania aktorstwo Petera Falka i Geny Rowlands. Stworzyli oni wyraziste kreacje bohaterów nieco zagubionych, którzy nie do końca się rozumieją, próbują jednak udawać przed sobą i innymi, że wszystko jest w porządku. Gena Rowlands była żoną reżysera tego filmu, rzadko występującą w filmach głównego nurtu. Za rolę Mabel Longhetti w niezależnej produkcji męża pt. Kobieta pod presją została wyróżniona nominacją do Oscara (przegrała z Ellen Burstyn). Aktorka zaskoczyła sposobem, w jaki przedstawiła złożoną osobowość swojej postaci.

Mabel Longhetti to kobieta po czterdziestce i nieco znerwicowana pani domu, z pozoru typowa żona i matka, która gotuje oraz zajmuje się domem i dziećmi podczas nieobecności męża. Jednak od czasu do czasu da się zauważyć, że zachowanie kobiety odbiega od normy. U przebywających w jej towarzystwie ludzi kobieta wywołuje zażenowanie i wzburzenie, a u swojego męża czasem również agresję. Dlaczego zwykła gospodyni domowa zachowuje się czasami jak wariatka? Czy dlatego, że nie pracuje i nie spędza więcej czasu z ludźmi? Czy fakt, że długi czas spędza z dziećmi wpływa na to, że zachowuje się dziecinnie? Szczególnie niepokojący jest moment, kiedy kobieta tańczy do muzyki z Jeziora Łabędziego, namawiając dzieci, by „umarły dla pana Jensena”. Czy takie zachowanie jest szkodliwe i zasługuje na leczenie psychiatryczne? No i w jaki sposób te problemy wpłyną na trójkę małych dzieci, które cały czas wydają się nieistotnymi obserwatorami, a w rzeczywistości mogą się okazać najbardziej poszkodowane?

Gena Rowlands perfekcyjnie wcieliła się w postać kobiety pod presją. Za pomocą ekspresyjnej mimiki i gestów pokazała, do czego może doprowadzić codzienna rutyna w życiu rodzinnym i ciągłe oczekiwanie na męża wracającego z pracy. Mabel stara się jak najlepiej wykonywać swoją rolę, ujawniając czasem brak umiaru, trudności w porozumiewaniu się z ludźmi, zbytnie przywiązanie do dzieci. Niezwykle wymowna jest scena, w której czekając na przyjazd dzieci ze szkoły z dużym rozdrażnieniem wypytuje ludzi o godzinę, ale nikt nie udziela jej odpowiedzi, bo wygląda na wariatkę. Czasem kobieta przestaje panować nie tylko nad emocjami, ale również nad swoim ciałem - robi przedziwne miny, które nie wiadomo czemu mają służyć. A jej mąż grany przez Petera Falka pod wpływem żony także zaczyna tracić nad sobą panowanie. Film Cassavetesa w dość oryginalny, niespotykany dotąd w amerykańskim kinie sposób pokazuje, że nawet w zwykłej rodzinie może dojść do patologicznych, trudnych do opanowania i zrozumienia sytuacji.

Kryzys małżeński i skomplikowane relacje pomiędzy małżonkami zostały przedstawione w paradokumentalnym stylu. Reżyser za pomocą ujęć filmowanych w niesztampowy, niehollywoodzki sposób pokazał, jak krótka jest droga od społecznie akceptowalnej normalności do wymykającej się spod kontroli nerwicy. Nad typową fabułę i intrygę Cassavetes przedkłada psychologiczne obserwacje narastającego kryzysu w związku małżeńskim. I dlatego ten film by się nie udał gdyby nie świetne aktorstwo Petera Falka i nade wszystko Geny Rowlands. Chociaż praca Johna Cassavetesa jako scenarzysty i reżysera bez wątpienia zasługuje na uwagę to największe wrażenie zrobiła na mnie wyjątkowo charyzmatyczna osobowość, jaką była w latach 70-tych (i pewnie także 60-tych) Gena Rowlands. Reżyser znając ją lepiej niż ktokolwiek inny pozwalał jej na improwizację, dzięki czemu aktorka wykreowała tę dziwaczną i udręczoną kobietę w sposób dosadny i ekspresyjny, zaś kamera filmuje ją tak, by wniknąć w jej psychikę i wydobyć z niej jakąś prawdę o ludzkiej naturze. Mająca dużą swobodę twórczą aktorka doskonale zapanowała nad swoją szaloną bohaterką, ocierającą się o granice załamania nerwowego i choroby psychicznej, tworząc jedną z najbardziej niezwykłych postaci kobiecych, nie tylko w historii kina niezależnego, ale w ogóle.

* Inny ambitny film Johna Cassavetesa z wyborną kreacją Geny Rowlands to Premiera z 1977 roku, o której napisałem TUTAJ.