Człowiek w żelaznej masce

inny tytuł: Żelazna maska
Le masque de fer (1962 / 127 minut)
reżyseria: Henri Decoin
scenariusz: Laurent Devriès, Gerald Devriès, Cécil Saint-Laurent na podst. powieści Alexandra Dumasa ojca pt. Vicomte de Bragelonne

Francusko-włoski film płaszcza i szpady, wykorzystujący wątek braci bliźniaków z powieści Wicehrabia de Bragelonne Aleksandra Dumasa. Z powodu choroby króla, kardynał Mazarin chce zastąpić władcę jego bratem bliźniakiem, Henrykiem, przebywającym w więzieniu jako „człowiek w żelaznej masce”, którego twarzy nikt nie może zobaczyć pod groźbą kary śmierci. Kapitan muszkieterów, d'Artagnan, ma za zadanie sprowadzić więźnia do pałacu, ale okazuje się, że uciekł on z więzienia. Kiedy król dochodzi do zdrowia, Mazarin nie potrzebuje już Henryka, więc każe go schwytać i znowu osadzić w więzieniu.

Ten film to przede wszystkim lekka rozrywka, bez trupów, za to z humorem, przygodą i pięknymi kobietami. D'Artagnan lubi się pojedynkować, ale nikogo nie zabija w pojedynku. Grupa spiskowców knuje intrygę, ale nie dokonuje żadnych podstępnych zbrodni. Motyw braci bliźniaków jest tu pretekstem do zabawy i kpin oraz do przedstawienia dwóch światów - dworu królewskiego, gdzie dochodzi do intryg, które mają na celu dobro Francji oraz uliczek miasteczka, gdzie grasują bandyci. Przy czym bandyci są w tym filmie bardziej sympatyczni niż arystokraci. 

Aby taką komedię przygodową oglądało się przyjemnie należało wybrać charyzmatycznych aktorów i pod tym względem twórcy filmu spisali się świetnie. Jean Marais jest znakomity w roli d'Artagnana. Idealnie pasuje do filmów płaszcza i szpady, a w roli zuchwałego awanturnika, kapitana muszkieterów, wypadł doskonale. Jego zawadiacki uśmiech nie znika ani w scenach pojedynków ani kiedy ugania się za kobietami (a raczej za jedną kobietą). Ciekawie wypadli także Sylva Koscina i Jean Rochefort w rolach pary przestępców, których motywy postępowania są nieznane, ale prawdopodobnie głównym motywem jest ubóstwo.

Film ma niewiele wspólnego z historią, poza wykorzystaniem niektórych autentycznych postaci oraz stwierdzeniem, że poślubienie hiszpańskiej infantki przez króla Ludwika pomoże w uzyskaniu pokoju z Hiszpanią. Motyw z żelazną maską mógł być potraktowany w sposób poważny i dramatyczny - mogła z tego powstać opowieść o niesprawiedliwości, cierpieniu i zemście, ale wersja z 1962 roku idzie w zupełnie innym kierunku. Żelazna maska jest tylko rekwizytem i podobnie jak szpada jest tylko dodatkiem do fabuły. Film Decoina to przede wszystkim opowieść awanturniczo-przygodowa, w której ucieczkom, pojedynkom i perypetiom miłosnym towarzyszy humor i dobra zabawa. Od takich filmów nie oczekuję zbyt wiele, ale mam jednak wrażenie, że reżyser Henri Decoin nie wykorzystał w pełni znakomitej obsady, jaką miał do dyspozycji. No bo tak naprawdę wymieniona na drugim miejscu w czołówce Sylva Koscina ma niedużą rolę. Jean Marais jest w tym filmie jedyną gwiazdą i zadbano o to, aby nie przyćmił go nikt z reszty obsady.

Znacznie lepszym popisem gry aktorskiej są dwie pozostałe wersje Człowieka w żelaznej masce - wersja telewizyjna z 1977 (reż. Mike Newell) i kinowa z 1998 (reż. Randall Wallace). Szczególnie ten pierwszy jest godny uwagi ze znakomitą kreacją Richarda Chamberlaina. Jednak ze wszystkich trzech wersji tej historii, jakie widziałem, najbardziej podobała mi się wersja z 1962 roku, będąca doskonałą rozrywką pełną humoru, niezłej zabawy i ciekawych przygód. Nie ma tu mowy o wiernej adaptacji książki, gdyż Wicehrabia de Bragelonne jest opowieścią wielowątkową, opisaną w trzech tomach i aby stworzyć wierną adaptację to chyba należałoby zrobić serial. Film Decoina przedstawia dwa wątki romansowe (Henryka i d'Artagnana) i jeden wątek sensacyjny (zamiana braci bliźniaków). Są tu zarówno wady jak i zalety typowe dla tego rodzaju kina. Jest to jednak film pełen lekkości i uroku, dzięki czemu wady nie rzucają się w oczy i film pamięta się przede wszystkim jako dobrą rozrywkę.