Ojciec Chrzestny

The Godfather [powieść, 1969]
Autor: Mario Puzo

Tym razem napiszę o książce, której tytuł jest wszystkim znany, dzięki słynnej ekranizacji dokonanej przez Francisa Forda Coppolę w 1972 roku. To opowieść o nowojorskiej rodzinie mafijnej, która ma korzenie na Sycylii. Vito Andolini urodzony w wiosce Corleone na Sycylii w młodym wieku wyruszył do Ameryki, gdzie zbudował swoje imperium. Ameryka okazała się krajem korupcji i niesprawiedliwości, dlatego aby móc godnie żyć Vito rozpoczął nielegalną działalność. Potępiał legalną władzę: skorumpowanych sędziów, polityków i policjantów. Stał się „człowiekiem szanowanym”, do którego ludzie zwracali się o pomoc, wiedząc że jest bardziej skuteczny w działaniu niż policja i sądy.

Don Corleone wzbudza szacunek, bo potrafi rozmawiać z ludźmi. Mówi z niewzruszonym spokojem, łagodnie lecz stanowczo, potrafi znaleźć wyjście z każdej sytuacji i zawsze stara się rozwiązać problem bez rozlewu krwi, bez stosowania gróźb. Z powodu ogromnej władzy i politycznych wpływów narażony jest na ataki wrogów, którzy chcieliby przejąć kontrolę nad jego imperium. Kiedy Virgil Sollozzo o przydomku „Turek” zgłasza się do niego z propozycją włączenia się w handel narkotykami wiadomo, że teraz zaczną się kłopoty. Don Corleone nie zgadza się na współpracę i ta decyzja przyczynia się do krwawej wojny gangów, którą jednak ludzie z mafii nazywają „biznesem”.

Z powieści Mario Puzo można się także dowiedzieć paru rzeczy, których nie ma w filmach Coppoli, np. jak do Rodziny Corleone trafili Luca Brasi i Al Neri. W książce jest także bardziej rozbudowany wątek hollywoodzki, reprezentowany przez piosenkarza i aktora, Johnny'ego Fontane. Pierwowzorem tej postaci jest Frank Sinatra - Fontane podobnie jak Sinatra w pewnym momencie zaczyna tracić głos, a po zdobyciu Oscara za rolę w filmie wojennym i po wyprodukowaniu kilku filmów odzyskuje, brzmiący już inaczej, głos i powraca do śpiewania. Hollywood przedstawione jest w książce jako miejsce zepsute i niemoralne - producenci to pedofile, aktorzy to alkoholicy, zaś aktorki to dziwki. Druga żona Johnny'ego Fontane została określona wprost jako dziwka i w ten oto delikatny sposób Mario Puzo nazwał dziwką drugą żonę Sinatry, Avę Gardner.

Jedyną rozsądną osobą w powieści jest tytułowy Ojciec Chrzestny. Don Corleone jest wzorem do naśladowania - to człowiek, który ceni spokój, szanuje swoją rodzinę i próbuje wszelkich środków, by ochronić swoich synów przed złem, przemocą, wojną. Jednak ludzka natura jest nieprzewidywalna. Michael Corleone wygląda na człowieka, który nie chce mieć nic wspólnego z interesami mafii, jednak zamach na życie ojca powoduje, że wychodzą z niego skrywane gdzieś głęboko negatywne emocje, jak gniew i chęć zemsty. Michael łączy w sobie łagodność i inteligencję swojego ojca z impulsywnością i gwałtownością swojego brata, Sonny'ego. Aby poznać jego dalsze losy jako Ojca Chrzestnego należy jednak sięgnąć po film Ojciec Chrzestny II (1974) Francisa Forda Coppoli, przy którym Mario Puzo także ma duży udział jako scenarzysta. W tym filmie obecny jest także wyjęty z powieści wątek młodości dona Corleone.

Ojciec Chrzestny to utwór napisany w sposób pomysłowy i ambitny. Podzielony jest na części, w których znalazło się miejsce na wiele wątków i postaci o różnym charakterze. Dość przystępnie wyjaśnione są motywy postępowania bohaterów, a niektóre zbrodnie są usprawiedliwiane przez pisarza jako wyrównywanie rachunków i likwidacja wrogów, by doprowadzić wojnę do końca, by zapewnić swojej rodzinie spokój. Szantaże, groźby i morderstwa okazują się najlepszym sposobem na zdobycie fortuny, władzy, wpływów politycznych. Tylko bezwzględny i nieobliczalny człowiek może wzbudzić szacunek i respekt u swoich przyjaciół i wrogów. Dialogi są intrygujące, bo mimo że wypowiedziane łagodnie zawierają w sobie ukrytą groźbę, zaś morderstwa są poprzedzone pełną napięcia rozmową. Słowo „Nie” brzmi często jak „Tak” i vice versa - aby dobrze zrozumieć sens wypowiedzi należy dobrze słuchać i myśleć. Ludzie z mafii muszą uważać na to co mówią, by nie wpaść w ręce policji lub wrogów, dlatego nie mówią wprost co myślą i co zamierzają zrobić.

Z książki można się także dowiedzieć, kim jest consigliori lub caporegime, kogo można nazwać pezzonovante kaliber .90 oraz kto z rodziny Corleone został „rażony piorunem”. Poznajemy także postaci, o których Coppola nie wspomniał w swoich filmach (Nino Valenti, Jules Segal). Tak więc nawet osoby, które znają na pamięć trylogię Coppoli czytając książkę poznają nowe wątki związane z Rodziną Corleone, a niektóre motywy potraktowane powierzchownie przez reżysera w powieści są bardziej rozbudowane, dzięki temu motywacje bohaterów i przedstawione wydarzenia są bardziej klarowne i spójne. A wykorzystane jako motto powieści słowa Honoriusza Balzaka „Za każdą wielką fortuną kryje się zbrodnia” każą się zastanowić, czy jest to faktycznie prawda, czy wielkie firmy i biznesy takie jak np. biznes filmowy w Hollywood to jedna wielka mafia?