Duchy Goi

Goya's Ghosts (2006 / 113 minut)
reżyseria: Milos Forman
scenariusz: Milos Forman, Jean-Claude Carrière

Francisco Goya jest w Hiszpanii symbolem wybitnego talentu i nieprzeciętnych umiejętności, znanym także w świecie filmu, bo nazwiskiem tego malarza nazwano hiszpańską nagrodę filmową. Nagrodę Goya otrzymał m.in. Francisco Rabal za rolę Goi w 2000 roku, kilka tych nagród zgarnął również Javier Bardem występujący w jednym z ostatnich filmów Milosa Formana. Film Duchy Goi nie zdobył żadnych prestiżowych nagród, ale jest bardzo ciekawym widowiskiem historyczno-kostiumowym, rozgrywającym się w Hiszpanii na przełomie XVIII i XIX wieku. Nie jest to biografia malarza Francisco Goi - ten utalentowany artysta jest tylko obserwatorem wydarzeń, a nie głównym bohaterem dramatu. W centrum uwagi jest brutalne postępowanie hiszpańskiej inkwizycji, która zniszczyła życie młodej dziewczyny, bezpodstawnie oskarżając ją o wyznawanie w tajemnicy judaizmu i skazując na wiele lat więzienia.

Milos Forman powraca do dobrej formy po pamiętnym Amadeuszu, jednak w przeciwieństwie do tamtego arcydzieła w Duchach Goi potraktował życie artysty powierzchownie. Artystyczna działalność malarza, który rozwija swój talent na dworze króla Karola IV, nie jest dla reżysera tak istotna jak rozgrywający się na oczach przeciętnych obywateli konflikt między ideologią francuskiej rewolucji a Kościołem katolickim, reprezentowanym przez walczącą z herezjami hiszpańską inkwizycję. Z czasem na pierwszoplanowych bohaterów awansują: mnich Lorenzo, który okazuje się postacią bardzo niejednoznaczną i skomplikowaną oraz Inés, młoda i piękna dziewczyna z portretu Goi, która nieoczekiwanie staje się ofiarą okrutnych czasów, w których przyszło jej żyć. Aktorzy nie zawiedli, Javier Bardem i Natalie Portman stworzyli wiarygodne portrety psychologiczne bohaterów uwikłanych w religijno-polityczne i społeczne konflikty. Portman zagrała podwójną, a nawet potrójną rolę, bo jej postać po wyjściu z lochów jest zupełnie inną postacią niż przed uwięzieniem. A oprócz tego aktorka zagrała jeszcze córkę tej postaci. I we wszystkich tych rolach jest bardzo wiarygodna.

Duchy Goi to wartościowe dzieło pokazujące do czego prowadzi religijny fanatyzm i jak wielką siłę ma w niszczeniu życia niewinnych obywateli. Kościół katolicki zasłaniając się bożą misją posiadał wówczas legalną władzę, która pozwalała wykorzystywać jego niszczycielską moc, by unicestwić nawet te osoby, które nie stanowiły dla nikogo żadnego zagrożenia. Forman nie byłby sobą, gdyby nie wprowadził odrobiny humoru, nawet dość absurdalnego, by pokazać absurd niektórych działań człowieka, jak np. w scenie, w której brat Lorenzo zostaje zmuszony do przyznania się, że jest małpą. Wiarygodność historii opowiedzianej w filmie osłabia nieco wątek nieślubnej córki imieniem Alicia. Film Milosa Formana to jednak znakomity, choć może nie wybitny, dramat kostiumowy o hipokryzji, ideologicznym zaślepieniu oraz o wybitnym artyście, który próbuje zachować niezależność, by za pomocą swoich obrazów pokazać prawdę przyszłym pokoleniom oraz skrytykować niesprawiedliwość społeczną, nękającą zwykłych ludzi. Ten dramat o wymowie antyklerykalnej przeznaczony jest zarówno dla tych, którzy interesują się historią i traktują poważnie takie filmy jak i dla tych, którym hiszpańska inkwizycja kojarzy się ze skeczem Monty Pythona.