Panorama kina najnowszego, czyli filmowe podsumowanie XXI wieku

Jedna z ostatnich kinowych premier, romantyczny komediodramat Przyjaciel do końca świata, przypomina widzom, że na bieżący rok zapowiadany jest koniec świata, bo kalendarz Majów kończy się na 21 grudnia 2012 roku ;-) W związku z powyższym postanowiłem podsumować dotychczasowe dokonania kinematografii po roku 2000. Dla niektórych, takich jak Ernest Borgnine, świat już się skończył, dla innych istnieje jeszcze szara rzeczywistość jak i barwny świat filmowy, gdzie wszystko jest możliwe. Czy po upływie stu lat od powstania pierwszego filmu filmowcy są w stanie czymś zaskoczyć widzów? Niektórym kreatywnym twórcom udało się wprowadzić do historii kina nowe patenty, inni wykorzystywali osiągnięcia starego kina, by przywołać nostalgiczne wspomnienia za dawno minionymi czasami. A rozwój nowoczesnej technologii, w tym wszechobecna komputeryzacja, przyczynił się do tego, że czasem ważniejsza od scenariusza i aktorów jest strona techniczna, przede wszystkim zaś spektakularne efekty specjalne. W XXI wieku nie minęło jeszcze 12 lat, a powstały już tysiące filmów na całym świecie i nie sposób obejrzeć je wszystkie. Ja w swoim podsumowaniu uwzględniłem w większości te filmy, które widziałem. Na pewno jest jeszcze mnóstwo świetnych filmów, których nie oglądałem i które przed końcem świata postaram się obejrzeć ;-)

Dramaty

Już na początku nowego wieku filmowy dramat przeniknął do rzeczywistości, gdy w wyniku zamachów terrorystycznych został zniszczony symbol Nowego Jorku, dwie wieże World Trade Center. To wydarzenie przyczyniło się do powstania kilku wartościowych filmów, takich jak utrzymany w paradokumentalnym stylu Lot 93 Paula Greengrassa. Ale nawet nawiązujący do innych wydarzeń thriller Spielberga Monachium raczej by nie powstał, gdyby  nie wydarzenia z 11 września 2001 roku - bo Spielberg preferował w XXI wieku kino rozrywkowe i zrobił wyjątek tylko dla tematyki terrorystycznej.

Elementy dramatu łatwo można przemycić do innych gatunków, lecz prawdziwe, pełnokrwiste dramaty pokazują pewien trudny do rozwiązania problem, próbują odpowiedzieć na wiele nurtujących przeciętnego człowieka pytań, prowokują do dyskusji i przemyśleń oraz przedstawiają interesujących, realistycznych bohaterów wraz z ich problemami. Na uwagę zasługują przede wszystkim filmy Clinta Eastwooda. Takie dzieła jak Rzeka tajemnic, Za wszelką cenę, Oszukana i Gran Torino pokazują właśnie takich ludzi, których życie nie rozpieszcza i wkrótce wystawia na próbę ich charakter.

Wierny ogrodnik (Rachel Weisz i Ralph Fiennes)

Interesujące są również niektóre filmy podejmujące problem afrykański, zwracają one uwagę nie tylko na problemy tamtejszej ludności, lecz także na obojętność innych narodów na los nędznej afrykańskiej społeczności. Hotel Rwanda i Wierny ogrodnik należą do najsłynniejszych reprezentantów „nurtu afrykańskiego”, ale udanym filmem jest też Krwawy diament, który wykorzystuje elementy kina sensacyjno - wojennego, by zainteresować tym tematem szerszą publiczność, szukającą w kinie przede wszystkim akcji.

Ciekawe dramaty powstawały w Niemczech, z reguły nawiązywały do przełomowych momentów tego kraju, takich jak II wojna światowa (Nigdzie w Afryce, Sophie Scholl - ostatnie dni) lub upadek muru berlińskiego (Good Bye Lenin, Życie na podsłuchu). Z innych filmów tego gatunku warto jeszcze zwrócić uwagę na reżyserski debiut Bena Afflecka, dramat kryminalny Gdzie jesteś Amando, wielowątkową opowieść o problemach z porozumiewaniem się między ludźmi pt. Babel oraz m.in. film zatytułowany Fish Tank, opowiadający o zbuntowanej nastolatce, próbującej wyrwać się z „domowego akwarium”, by spełnić swoje marzenia i stać się kimś. Godnym polecenia depresyjnym dramatem jest film Do szpiku kości pokazujący inny obraz Ameryki - jako miejsca nieprzyjaznego, ponurego, pozbawionego nadziei. Świetny jest także film Ryzykantka odsłaniający niewygodną prawdę na temat ONZ i tego, że pokój i bezpieczeństwo na świecie oraz prawa człowieka to dla tej organizacji jedynie puste słowa, do których nie przywiązują wielkiej wagi.

Czarny łabędź (Natalie Portman)

Ambitne dramaty tworzy Darren Aronofsky - jego filmy takie jak Źródło i Czarny łabędź nie należą do łatwych w odbiorze, lecz ich przekaz i forma sprawiają, że trudno przejść obok nich obojętnie. Z kolei twórca oscarowego filmu Życie jest piękne, Roberto Benigni, po latach przygotował równie zręczne i błyskotliwe połączenie dramatu dotyczącego wojny z komedią obyczajową - mowa o rozgrywającym się w Iraku filmie Tygrys i śnieg. Wyraźny był tu melodramatyczny wątek - miłość dwojga ludzi wystawiona na ciężką próbę z powodu toczących się działań zbrojnych. Inne ciekawe melodramaty z ostatnich lat to m.in. Wzgórze nadziei, Apartament, Duma i uprzedzenie, Tristan i Izolda, Pokuta, Australia i Jane Eyre.

Ponieważ ważnym elementem dramatów są realistyczne postacie i ich życiowe problemy można do tego gatunku zaliczyć opowieści biograficzne. W XXI wieku powstały m.in. biografie muzyczne, np. Ray o niewidomym muzyku Rayu Charlesie albo Dreamgirls, opowieść inspirowana karierą żeńskiego zespołu The Supremes. Niektóre filmy przedstawiają drobny wycinek z czyjejś biografii, przy okazji portretując jakieś środowisko, np. filmowców w Moim tygodniu z Marilyn lub lekarzy, jak w podejmującej temat psychoanalizy Niebezpiecznej metodzie. Twórca jednego z najsłynniejszych filmów biograficznych, Wściekłego byka, Martin Scorsese, zrealizował w nowym wieku biografię filmowca i lotnika Howarda Hughesa zatytułowaną Aviator. Dzięki filmom biograficznym widzowie mogli poznać: malarza Francisco Goyę w Duchach Goi, kompozytora Ludwiga van Beethovena w Kopii mistrza, filozofkę Hypatię z Aleksandrii w filmie Agora czy np. wielkiego macedońskiego przywódcę i zdobywcę w filmie Olivera Stone'a Aleksander. Do ciekawszych filmów wykorzystujących wątki z biografii ciekawych ludzi można jeszcze zaliczyć: Marzyciela (jego bohaterem jest autor sztuki o przygodach Piotrusia Pana), Prawdziwą historię (o „najszybszym motocyklu świata” i jego konstruktorze), Jak zostać królem (o brytyjskim następcy tronu z wadą wymowy) i Anonimus (alternatywna historia Williama Szekspira). Dużym powodzeniem cieszyły się biografie chińskich mistrzów sztuk walki: Nieustraszony z Jetem Li oraz Ip Man z Donnie'm Yenem.

Fantastyka

Incepcja

Filmowcy, którzy zapoczątkowali nową erę w historii kina science fiction, George Lucas i Steven Spielberg, także w nowe tysiąclecie wkroczyli ze swoimi wizjami. Lucas nakręcił trzy pierwsze epizody gwiezdnej sagi, zaś Spielberg stworzył trzy filmy fantastyczne z ambicjami: A.I. Sztuczna inteligencja, Raport mniejszości i Wojna światów. Prawdziwym wydarzeniem okazał się powrót Jamesa Camerona do kina fabularnego. 12 lat po obsypanym Oscarami Titanicu ukończył wreszcie Avatara. Ten zrealizowany w 3-D film s-f to dopracowane pod względem wizualnym widowisko, które niestety wiele traci na małym ekranie. Powstanie tego filmu w technice trójwymiarowej miało także jeden efekt uboczny - od tej pory każda wytwórnia chciała robić filmy w 3D, co oznaczało zwiększenie kosztów i cen biletów. Duże uznanie widzów i krytyków wzbudził efekciarski i oryginalny film Christophera Nolana Incepcja. Nic dziwnego, że również dawny mistrz science fiction, Ridley Scott, zdecydował się powrócić do gatunku, który przyniósł mu uznanie krytyków i widzów. Jego Prometeusz, zapowiadany jako prequel Obcego, może wzbudzić rozczarowanie, gdyż oczekiwania są ogromne. Choć w dziedzinie monster movie nie powstało w nowym stuleciu arcydzieło na miarę Obcego to dreszczyku emocji dostarczył Projekt Monster, wykorzystujący ciekawy pomysł, by zupełnie nieprawdopodobną historię przedstawić w paradokumentalnej formie.

Władca pierścieni

W XXI wieku powodzeniem cieszyły się filmy fantasy, a ich mistrzem został Peter Jackson po tym, jak zaimponował niezwykłą zręcznością i wyobraźnią w przeniesieniu na wielki ekran tolkienowskiego świata Władcy pierścieni. Wkrótce przypomniał z nostalgią postać King Konga, umiejętnie wykorzystując efekty specjalne i z szacunkiem podchodząc do przedwojennego pierwowzoru. Wybitne i zaskakujące kino przyszło z Meksyku - mowa o brutalnym i pomysłowym Labiryncie fauna. Dobrą rozrywką okazały się pełne magii przygodówki, takie jak Gwiezdny pył i Książę Persji: Piaski czasu. Przez jedenaście lat nowego wieku wyobraźnię widzów pobudzały filmy o przygodach młodego czarodzieja Harry'ego Pottera. Powstało 8 zrealizowanych z ogromnym rozmachem filmów, w których stopniowo można było obserwować jak zmieniają się pod wpływem dramatycznych wydarzeń charaktery postaci, a familijna bajka zmienia się z czasem w mroczną opowieść grozy o walce Dobra ze Złem.

Filmy historyczne i kostiumowe

Pan i władca: Na krańcu świata (Russell Crowe)

Dwie wystawne produkcje z 2000 roku, Gladiator oraz Przyczajony tygrys, ukryty smok, przedstawiały bardzo odmienne wizje starożytności, ale stały się źródłem inspiracji dla wielu filmowców. Powtórzyła się sytuacja z dawnych lat i producenci znowu zaczęli inwestować gigantyczne sumy pieniędzy w wystawne produkcje historyczne. W związku z powyższym takie filmy z 1956 roku jak Helena Trojańska i Aleksander Wielki doczekały się odświeżonych wersji w roku 2004, zatytułowanych Troja i Aleksander. Choć filmy te przyjęto znacznie chłodniej niż Gladiatora nie zniechęciło to producentów do tworzenia coraz bardziej spektakularnych widowisk. Większym sukcesem cieszyły się jednak produkcje, które obok nawiązań do historii wprowadzały elementy kina przygodowego, jak Pan i władca: Na krańcu świata albo np. Apocalypto.

Nieco skromniejsze, lecz dostarczające odpowiedniej dawki emocji są: Agora (o aleksandryjskiej filozofce i ateistce, Hypatii), Centurion (o zaginionym rzymskim legionie) oraz zaskakująco udany obraz zezwierzęcenia starożytnej ludności - serial Rzym (rozgrywający się w czasach panowania Juliusza Cezara i kilka lat po jego śmierci). Z filmów opowiadających o średniowieczu można wyróżnić dwie interesujące, lecz nie pozbawione wad adaptacje przygód legendarnych bohaterów: Król Artur i Robin Hood. Ambitny zamiar, by przedstawić szaleństwo wojen religijnych w średniowieczu podjął Ridley Scott w Królestwie niebieskim, ale niestety nie dysponował dobrym scenariuszem ani charyzmatycznym odtwórcą głównej roli, co przełożyło się na jakość filmu. Z filmów rozgrywających się w czasach napoleońskich na wyróżnienie zasługuje wspomniany Pan i władca: Na krańcu świata. Ponadto powstały jeszcze trzy interesujące filmy w 2006 roku: o hiszpańskiej inkwizycji - Duchy Goi, o wojnie trzydziestoletniej - zrealizowany w Hiszpanii Kapitan Alatriste oraz inspirowana celtycką legendą opowieść rycerska z wątkiem miłosnym, Tristan i Izolda.

Hero (Maggie Cheung i Ziyi Zhang)

Za specjalistę od kina kostiumowego można uznać Joe Wrighta, który nakręcił pewnego rodzaju kostiumową trylogię z udziałem Keiry Knightley: Duma i uprzedzenie, Pokuta i Anna Karenina. Aktorów w kostiumach z epoki można było zobaczyć także w filmach: Księżna, Jane Eyre i Anonimus. Rozgrywały się one w Anglii i nawiązywały do starej szkoły angielskiego filmu kostiumowego. Dużą rolę w kinie nowego millennium odgrywały produkcje azjatyckie. Przyczajony tygrys, ukryty smok zapoczątkował modę na kino wuxia, łączące historię Chin, przygodę, romans i sztuki walki. Wkrótce nastąpił wysyp tego typu produkcji: Wojownik Musa, Hero, Wojownicy Nieba i Ziemi, Dom Latających Sztyletów, Cesarzowa, Trzy królestwa i wiele innych. Najlepszym z nich pozostaje Hero - bliski arcydziełu wizualny majstersztyk, zawierający też ambitne treści typu „aby być dobrym wojownikiem nie trzeba posiadać miecza ani w dłoni ani w sercu”. Fani kina sztuk walki mogli być rozczarowani walkami toczonymi w umyśle, pozbawionymi zupełnie realizmu, lecz w kategorii filmu kostiumowego jest to produkcja oryginalna i wartościowa. Natomiast z japońskich filmów, rozgrywających się w dawnych epokach można wyróżnić opowieści o szermierzach: Zatoichi i 13 zabójców. Oba filmy podejmują polemikę z dawnymi produkcjami samurajskimi z lat 60-tych, niewiele jednak mówią o historii Kraju Kwitnącej Wiśni. Nie do końca udanym, bo zbyt pretensjonalnym i ponad miarę patetycznym filmem jest Ostatni samuraj, w którym przedstawiono zmierzch samurajów i początki nowoczesnej armii.

Horrory

Planet Terror (Freddy Rodríguez, Marley Shelton, Rose McGowan)

Już w pierwszej dekadzie nowego wieku wielbiciele horrorów mogli oglądać na ekranach kin przeróżne krwiożercze potwory i ich bezbronne ofiary. Ale wśród natłoku krwawych dreszczowców zdarzały się też produkcje bardziej subtelne, nie nastawione na szokowanie i epatowanie okrucieństwem, lecz umiejętnie budujące mroczną atmosferę. Wampiry pojawiały się w serii Underworld, wilkołaki zaś w brytyjskim horrorze Dog Soldiers - Armia wilków, obecność duchów wyczuwalna była w filmach Inni i Sierociniec, hordy zombie atakowały w Planet Terror, przed kanibalami uciekali bohaterowie Drogi bez powrotu, a psychopaci swoją zbrodniczą działalność kontynuowali w kolejnych częściach Piły oraz w odświeżonych wersjach Teksańskiej masakry piłą mechaniczną, Halloween, Piątku trzynastego i Koszmaru z ulicy Wiązów.

Strach gdzieś wyjechać na urlop, bo wyjazd nad jezioro, do lasu lub w inne spokojne miejsce grozi spotkaniem z bandą żądnych krwi potworów, z tym że nawet człowiek może okazać się potworem. Sadystyczne skłonności mogą się ujawnić nawet u młodocianych osobników, tak jak to było w filmie Eden Lake. Interesujący, choć z każdą kolejną częścią coraz bardziej popadający w banał, jest cykl Oszukać przeznaczenie, w którym sama Śmierć odbiera życie ludziom, którzy dzięki przeczuciu jednej osoby przeżyli efektowną katastrofę. Powstały także filmy, w których tajemniczy wirus zamieniał ludzi w potwory, jak w filmach 28 dni później i Śmiertelna gorączka. O tym, jak mocno filmy mogą oddziaływać na widzów opowiadają horrory o „nawiedzonych filmach”: Krąg i Cigarette Burns. Ten drugi to najlepszy odcinek serialu Masters of Horror, zaś Krąg to udany amerykański remake japońskiej produkcji, zrealizowanej przed 2000 rokiem. Na fali popularności tego japońskiego dreszczowca powstało wiele azjatyckich produkcji, mających dostarczyć widzom chwil grozy - jednym z ciekawszych jest tajlandzki Shutter - Widmo. W ostatnim dziesięcioleciu trochę się też działo w horrorze hiszpańskojęzycznym. Kręgosłup diabła, Labirynt Fauna i Sierociniec to nie są typowe horrory, ale mają solidnie wykreowany, odpowiedni dla kina grozy klimat. Do udanych hiszpańskich reprezentantów tego gatunku należy również [Rec], który doczekał się sequeli.

Komedie

Naciągacze (Nicolas Cage i Alison Lohman)

Każdy lubię się pośmiać i zrelaksować po ciężkim dniu pracy lub nauki. Komedia to jeden z najbardziej pożądanych gatunków filmowych, istniał od samych początków kina, już podczas pierwszego pokazu kinowego można było zobaczyć scenkę, mającą wzbudzić uśmiech (mowa o krótkometrażowym filmie Polewacz polany z 1895 roku) i ten gatunek przetrwał do dziś. I chociaż nadal komedia ma przede wszystkim bawić widzów, to jednak widać preferowany przez współczesnych twórców odmienny rodzaj humoru. Błyskotliwe i dowcipne dialogi zostały zastąpione przez różnego rodzaju seksualne podteksty i humor niezbyt wyszukany, często nawet wulgarny. Z jednej strony mamy serię American Pie, z drugiej cykl parodii Scary Movie. Na jednym biegunie jest szereg lepszych lub gorszych komediodramatów lub komedii obyczajowych, na drugim - bardziej lub mniej zabawne komedie romantyczne.

Paradoksalnie, za jedną z najlepszych komedii romantycznych, zrealizowanych po 2000 roku uważany jest film, który nie jest wcale bardzo śmieszny, lecz z nutą goryczy i melancholii opowiada historię skomplikowanych związków międzyludzkich i przedstawia różne oblicza miłości. Ten ambitny zamysł w inteligentny sposób realizuje brytyjska produkcja w gwiazdorskiej obsadzie pt. To właśnie miłość Richarda Curtisa. Z komedii obyczajowych lub komediodramatów na wyróżnienie zasługują: Był sobie chłopiec braci Weitz, Trudne słówka Jamesa L. Brooksa, włoska produkcja Tygrys i śnieg Roberto Benigniego oraz m.in. dwa filmy Ridleya Scotta Naciągacze i Dobry rok. Podobnie jak Ridley Scott, również i Steven Spielberg w przerwie między większymi projektami spróbował swoich sił w komedii, efektem czego są lekkie, łatwe i przyjemne filmy rozrywkowe: kryminalno-biograficzny Złap mnie, jeśli potrafisz oraz romantyczno-obyczajowy Terminal.

Jeśli zaś chodzi o bardziej śmiałe, pozbawione hamulców komedie to i na tym polu można znaleźć perełki, jak np. amerykańskie Kac Vegas, Jaja w tropikach i Druhny oraz brytyjskie Wysyp żywych trupów i Hot Fuzz - ostre psy. Natomiast to, co po roku 2000 wyczyniał Eddie Murphy, gwiazdor komedii lat 80-tych, najlepiej pominąć milczeniem. Świetne komedie w ostatnich latach zrobili Francuzi, w tym mistrz gatunku Francis Veber (Plotka, Przyjaciel gangstera, Czyja to kochanka). Zaskakująco udane i inteligentne są korzystające ze stereotypów komedie o koleżeństwie: Jeszcze dalej niż północ i Nietykalni. Swoich wielbicieli ma również specyficzne kino czeskie, ale ja niestety nie potrafię przywołać tu żadnego tytułu, z filmów polskich zaś wyróżniłbym: komediodramat Pogoda na jutro i komedię kryminalną Vinci. Na koniec muszę jeszcze wspomnieć o nakręconym w staroświeckiej konwencji niemego kina komediodramacie Artysta. Francuski reżyser tego filmu, Michel Hazanavicius, nie oglądając się na panującą obecnie modę, stworzył film nie pasujący do nowego millennium, a jednak niczym nie ustępujący dobremu nowoczesnemu kinu.

Komiksowe adaptacje

Sin City - Miasto grzechu (Bruce Willis)

Wśród adaptacji komiksów nie mogło zabraknąć filmów o superbohaterach: X-Meni, Spiderman, Batman i wielu innych próbowali zawojować kina, ale tylko nieliczni spotkali się z życzliwym przyjęciem. Batman - Początek, Mroczny rycerz, Kick-Ass oraz X-Men: Pierwsza klasa należą do najlepszych filmów o superbohaterach. Świetnymi, jeśli nie najlepszymi adaptacjami komiksów są tak różne w klimacie i odmienne w warstwie formalnej i fabularnej filmy, jak: Sin City - Miasto grzechu, 300 i Historia przemocy. W pierwszym znaleźć można elementy czarnych kryminałów, w których policjanci i detektywi walczyli z korupcją w wielkomiejskiej dżungli. Drugi z tych filmów nawiązuje do historycznego wydarzenia, kiedy to 300 Spartan stoczyło zaciekłą bitwę ze znacznie liczniejszą armią perską. Natomiast Historia przemocy zupełnie nie przypomina komiksowej adaptacji, bo choć jej bohaterem jest twardziel walczący z gangsterami to filmowi bliżej do dramatu sensacyjnego niż dynamicznego akcyjniaka lub stylizowanego na komiks widowiska. Warto też zwrócić uwagę na koreański thriller Oldboy, który jest adaptacją japońskiego komiksu (tak zwanej mangi). Ten brutalny film zasłynął z powodu umieszczenia w nim sceny zjadania żywej kałamarnicy.

Kino przygodowe

Książę Persji: Piaski czasu

Przełom wieków to czas Mumii Stephena Sommersa, łączącej przygodową akcję, zwariowany humor, fantastykę grozy i spektakularne efekty wizualne. Ta wybuchowa mieszanka sprawdziła się również w Piratach z Karaibów, lecz kolejne części cyklu pokazały, że elementy tej mieszanki, podawane w zbyt dużych ilościach mogą być szkodliwe. Podobnie przeszarżowane były filmy: Król Skorpion, Mumia: Grobowiec Cesarza Smoka oraz Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki. Tym bardziej należy docenić sprawne i pomysłowe połączenie przygody z fantastyką, jakie zaprezentowano w filmach: Gwiezdny pył i Książę Persji: Piaski czasu. Efekty specjalne nie przysłoniły tu oryginalnej historii i charyzmatycznych bohaterów.

Atrakcyjne są przygodowe filmy rozgrywające się w dawnych epokach, jak Pan i władca: Na krańcu świata, Król Artur, Robin Hood. Akcja zmierza w nich w stronę wielkiej bitwy, co zbliża te filmy do produkcji historycznych. Warto jeszcze wyróżnić zawierające elementy kina płaszcza i szpady adaptacje kilkutomowych powieści: Hrabia Monte Christo i Kapitan Alatriste. Znacznie mniej udane były dwie nowe wersje przygód muszkieterów (D'Artagnan i Trzej muszkieterowie 3D) oraz sequel Maski Zorro pt. Legenda Zorro. Zalety i wady posiada również Skarb narodów i jego kontynuacja. Nie są to filmy, które potrafią maksymalnie wciągnąć widza i na długi czas zatrzymać przed ekranem, lecz mają swój urok i unikają nadmiernego efekciarstwa. Dość interesujący jest familijny film Dwaj bracia, w którym na przykładzie przygód dwóch tygrysów pokazano podobieństwa i różnice pomiędzy dżunglą i cywilizacją. To skoro jesteśmy przy zwierzętach, wspomnę jeszcze o dwóch filmach, których tytułowymi bohaterami są konie, biorące udział w wyścigach - Niepokonany Seabiscuit i Hidalgo - Ocean Ognia. Duży sukces odniósł prowokujący do myślenia serial przygodowy Zagubieni, który potrafił zaskoczyć widzów niesztampowym rozwojem fabuły, imponującymi pomysłami scenarzystów, licznymi zagadkami, kreatywnym wykorzystaniem retrospekcji i mnóstwem skomplikowanych bohaterów.

Filmy sensacyjne, thrillery

Najpopularniejszą odmianą filmów sensacyjnych są filmy akcji, które największe sukcesy odnosiły w latach 80-tych. Nic więc dziwnego, że bohaterów tamtych lat postanowiono wkrótce skonfrontować z nowym millennium. John McClane, bohater Szklanej pułapki, zaczął więc poznawać nowoczesną technologię, gdyż jego kolejny przeciwnik okazał się większym zagrożeniem mając do dyspozycji komputer, a nie broń palną. Inny bohater lat 80-tych John Rambo nie ma jednak okazji, by usiąść wygodnie w fotelu przed komputerem, ponieważ los ciągle rzuca go z dala od cywilizacji, gdzie panują ciężkie warunki, a otaczająca go dżungla i zaludniające ją „dzikie zwierzęta” dają o sobie znać w brutalny sposób. 

John Rambo (Sylvester Stallone)

O ile czwarta część przygód Rambo wzbudziła uznanie rekonstrukcją wydarzeń w Birmie w sposób dosadny i bezkompromisowy to trzeci sequel Szklanej pułapki rozczarował widzów ogromną przesadą w przedstawieniu scen akcji. Film jest pozbawiony jakiegokolwiek prawdopodobieństwa i zbliża się do gatunku science fiction. Być może taki był zamiar twórców, w końcu kino akcji i science fiction wiele łączy. Przykładem świadomego połączenia opowieści futurystycznej z filmem akcji jest trzecia i czwarta część Terminatora, które poziomem znacznie odbiegają od poprzedników. 

Nie lada atrakcją dla widzów wychowanych w latach 80-tych jest film Niezniszczalni, w którym spotkali się Bruce Willis, Sylvester Stallone i Arnold Schwarzenegger, protagoniści trzech wyżej wymienionych serii. A oprócz nich wystąpili także inni aktorzy specjalizujący się w kinie pięści i broni palnej. W tym także Jason Statham, o którym należy wspomnieć osobno. Kiedy wystąpił w Transporterze już było wiadomo, że pojawił się godny następca Bruce'a Willisa i spółki. Charyzmatyczny aktor potrafiący uratować nawet przeciętny scenariusz z banalnymi dialogami (ostatnio w takich filmach jak Elita zabójców i Mechanik: Prawo zemsty). Jednak najlepszą rolę zagrał Statham w jednym z najlepszych filmów nowego wieku czyli w Angielskiej robocie. Nie jest to typowe kino akcji, należy do podgatunku heist movie, do którego zaliczają się również: Włoska robota (udany remake dobrej angielskiej komedii z lat 60-tych), Plan doskonały, Miasto złodziei oraz trzy części Ocean's Eleven, które wykorzystują pomysł ze starego (i według mnie przeciętnego) filmu z Frankiem Sinatrą.

Nie powiedział jeszcze ostatniego słowa agent 007, James Bond. W pierwszej dekadzie nowego stulecia powstały trzy różne filmy o tym słynnym szpiegu brytyjskiego wywiadu. Pierwszy z nich, Śmierć nadejdzie jutro, jest efekciarskim hołdem złożonym w czterdziestą rocznicę powstania pierwszego filmu o agencie 007. Drugi, Casino Royale, jest dynamicznym, nowoczesnym i co należy podkreślić, bardzo udanym filmem akcji, pokazującym Bonda inaczej niż poprzednie filmy cyklu. Kolejny film serii, Quantum of Solace, to już niestety nie do końca przemyślany i niezbyt wciągający film o zemście. Na szczęście jednak Sam Mendes w Skyfall przywrócił wiarę w to, że Bond może się odnaleźć doskonale także w XXI wieku.

Kino akcji zostało zdefiniowane na nowo w trylogii o działalności agenta CIA Jasona Bourne'a alias Davida Webba, który zadebiutował na kartach powieści Roberta Ludluma, zaś dzięki takim twórcom jak Doug Liman, Paul Greengrass i scenarzysta Tony Gilroy zyskał nowe życie i stał się bohaterem kina akcji na miarę XXI wieku. Takie nowoczesne kino sensacyjne cechuje się ciągłym ruchem, energią i werwą, sprawia wrażenie ciągłej inwigilacji bohaterów, a przenikliwi bohaterowie zachowują się tak, jakby chcieli uciec przed wzrokiem obserwujących ich widzów. Początków takiego energicznego kina z inwigilacją i ucieczką w tle można szukać w kinie lat 90-tych, najlepsze zaś przykłady to Ścigany Andrew Davisa i Wróg publiczny Tony'ego Scotta. Reżyser tego ostatniego po 2000 roku konsekwentnie pozostawał w kręgu kina akcji, czasem łącząc je z fantastyką (jak w Deja vu) i często eksperymentując z kamerą, co dodawało filmom dynamiki i wyróżniało je z tłumu. Najlepszy rezultat osiągnął w Człowieku w ogniu, pełnym dramaturgii sensacyjnym thrillerze. Ale nawet uważany za słabszą produkcję, film Domino, ma sporo zalet, dostarcza wielu atrakcji wizualnych i zaskakuje połączeniem nowoczesnego kina sensacyjnego z opowieścią biograficzną.

Uprowadzona (Liam Neeson)

Swoje miejsce, gdzieś pomiędzy Francją a USA, znalazł sobie francuski filmowiec Luc Besson, twórca Nikity i Leona zawodowca, który w swojej „stajni” produkował i pisał scenariusze do wielu filmów akcji - najlepsze z nich to Transporter, 13. dzielnica, Człowiek pies i Uprowadzona. Kilkakrotnie w bohatera kina akcji wcielał się Liam Neeson - pasował do tego typu ról ze względu na prawie dwumetrowy wzrost oraz umiejętność pokazania pod łagodnym usposobieniem wściekłości i zawziętości połączonej z przytomnością umysłu. W Uprowadzonej szukał we Francji porwanej córki i gotów był nawet zburzyć wieżę Eiffla, by ją odnaleźć, w Tożsamości próbował rozgryźć zagadkę własnej tożsamości i prawdziwego celu swojej wizyty w Berlinie, a w Przetrwaniu stoczył dramatyczną walkę o życie przeciwko hordzie głodnych wilków.

Swoich wielbicieli mają również filmy gangsterskie, tym bardziej że biorą się za nie sprawni warsztatowo mistrzowie, tacy jak Martin Scorsese (Infiltracja), Ridley Scott (American Gangster) i Michael Mann (Wrogowie publiczni) oraz m.in. mniej popularny twórca John Hillcoat, który według scenariusza Nicka Cave'a zrealizował znakomity film pt. Gangster. Gangsterzy pojawiają się również w europejskich produkcjach, np. we francuskim filmie 22 kule. Ale policjanci też mieli swoje chwile w XXI wieku. Najpierw zostali pokazani w niesztampowy sposób w Dniu próby i Bezsenności, potem zaś stali się nieco bardziej przewidywalni, gdy do roli gliniarza powrócił Bruce Willis w filmach: Osaczony, 16 przecznic i Szklana pułapka 4, a Michael Mann przypomniał widzom o istnieniu serialu Miami Vice, realizując jego wersję kinową. Różnorodne filmy akcji można znaleźć w kinie azjatyckim - czasem Azjaci zaskakują ciekawą fabułą (Infernal Affairs: Piekielna gra), czasem pokazują efektowne chińskie sztuki walki (Nieustraszony, seria Ip Man), innym razem zaś realistyczną przemoc i dramatyczne sytuacje (Shinjuku Incident). Świetna rzecz wyszła z Indonezji - pełen brawury i brutalności film akcji pt. Raid (co można przetłumaczyć jako Nalot lub Obława policyjna). Natomiast takie amerykańskie filmy, jak Człowiek w ogniu i Infiltracja udowadniają, że nawet remake'i mogą być zaskakujące i pełne emocji, jeśli zostaną sprawnie zrealizowane i zagrane.

Solidnej porcji wrażeń dostarczają akcyjniaki stylizowane na dawne produkcje klasy B. Reprezentatywne pod tym względem jest kino Quentina Tarantino - Kill Bill, Death Proof i Bękarty wojny. Każdy z tych filmów ma swoje źródła w przeszłości - w dawnych niskobudżetowych i zapomnianych perełkach. Tarantino za pomocą dialogów, muzyki i odpowiedniej dawki przemocy potrafi osiągnąć niesamowity efekt, potrafi czasem w wyrafinowany sposób zirytować widza zbyt przesadnym, karykaturalnym przedstawieniem przemocy i gadatliwych bohaterów. Jednym z najciekawszych filmów sensacyjnych ostatnich lat jest wyreżyserowany przez Nicolasa Windinga Refna Drive, intrygująca i pełna niedomówień opowieść, która zaskakuje połączeniem lirycznych momentów z brutalną przemocą i klimatycznych ujęć z nastrojową muzyką.

Elementy kina sensacyjnego zawierają też thrillery, a ich specjalistą nadal pozostaje twórca Siedem, David Fincher, który w nowym tysiącleciu nakręcił udane, pełne napięcia i porażające realizmem dreszczowce: Zodiak i Dziewczyna z tatuażem. Zaskoczeniem i nowością w dziejach kina są udane thrillery o magikach: Iluzjonista z Edwardem Nortonem oraz Prestiż ze świetnym aktorskim duetem Hugh Jackman - Christian Bale. Świetnie czasem wychodzą filmy, które w jedną zgrabną całość łączą thriller, dramat i kino sensacyjne, rezygnując z nadmiaru akcji, skupiając się na bohaterach i ciekawej intrydze. Przykładem takich udanych filmów są dzieła mistrzów: Michaela Manna (Zakładnik), Stevena Spielberga (Monachium), Davida Cronenberga (Historia przemocy), braci Coen (To nie jest kraj dla starych ludzi), Ridleya Scotta (W sieci kłamstw) i Martina Scorsese (Wyspa tajemnic). Z filmów mniej uznanych twórców wysokiej klasy thrillerem jest Czerwony smok Bretta Ratnera z serii opowieści o Hannibalu Lecterze. Bardzo dobry jest brytyjski dramat sensacyjny o zemście pt. Harry Brown. Coraz większe uznanie zyskują kryminały skandynawskie - najbardziej reprezentatywna jest szwedzka adaptacja powieści Stiega Larssona Millennium: Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet.

Sporą dawkę emocji dostarczają telewizyjne produkcje - na szczególne wyróżnienie zasługuje serial 24 godziny ze znakomitą kreacją Kiefera Sutherlanda, który z braku ciekawych ról filmowych rozpoczął karierę w telewizji, odnosząc nieoczekiwany sukces i zdobywając wreszcie uznanie jako aktor. Realizowany przez całą pierwszą dekadę nowego tysiąclecia serial zawiera elementy dramatu, thrillera i kina akcji. Ciekawa intryga, zróżnicowani bohaterowie, zmuszeni do podejmowania dramatycznych decyzji, dynamiczna i wciągająca akcja oraz dopracowana strona formalna powodują, że ten serial ogląda się z ogromnym zainteresowaniem, z niecierpliwością wyczekując kolejnego odcinka.

Westerny

Propozycja (Danny Huston)

Kto najbardziej tęskni za westernami? Prawdopodobnie aktorzy, bo to oni reżyserowali kilka filmów tego gatunku: Kevin Costner zrealizował Bezprawie, Tommy Lee Jones - Trzy pogrzeby Melquiadesa Estrady, a Ed Harris - Appaloosę. Ci aktorzy zresztą nie tylko reżyserowali te filmy, ale również w nich zagrali, bo wystąpić w westernie w XXI wieku to dla dzisiejszych aktorów wyjątkowa okazja, której nie należy marnować. W nowym millennium w pewnym sensie nowym gatunkiem staje się remake. Także i westernów nie ominęła remakomania, czego przykładem filmy 3:10 do Yumy i Prawdziwe męstwo, a także decyzja o realizacji nowej wersji Siedmiu wspaniałych. Ciekawie zapowiada się nowy film Quentina Tarantino Django Unchained oraz rola Natalie Portman w Jane Got a Gun. Do najlepszych westernów nowego wieku wypada zaliczyć australijską produkcję Propozycja, survivalowy i alegoryczny Krew za krew oraz nieco inaczej spoglądające na legendarne postacie Dzikiego Zachodu Zabójstwo Jessego Jamesa przez tchórzliwego Roberta Forda.

Kino wojenne

Czarna księga (Carice van Houten)

Już w roku 2001 powstały dwa filmy wojenne, wskazujące w jakim kierunku ten gatunek może pójść dalej. Te dwa filmy to Helikopter w ogniu i Wróg u bram. Pierwszy pokazuje krwawy spektakl zrealizowany z dużą dozą realizmu i efektownej batalistyki. W drugim z tych filmów, choć batalistyki nie brakuje, wojna jest tylko tłem dla sensacyjnej akcji - dla pojedynku snajperów. W następnych latach powstało kilka innych sensacyjnych filmów wojennych, takich jak Krwawy diament, Bękarty wojny albo np. wciągający maksymalnie jak najlepszy thriller holenderski film Paula Verhoevena Czarna księga. Równolegle kręcono także bardziej widowiskowe dramaty batalistyczne, czego najlepszym przykładem filmy Clinta Eastwooda: Sztandar chwały i Listy z Iwo Jimy. Warto też wspomnieć o filmie Braterstwo broni, w którym koreańską wojnę domową zestawiono z konfliktem dwóch braci. W jakimś zakątku świata zawsze trwa jakaś kampania wojenna, więc obok nawiązań do dawnych, lecz ciągle pozostających w pamięci, konfliktów zbrojnych podejmowane są tematy nowszych, lecz równie krwawych, potyczek, np. w Somalii (Helikopter w ogniu), w Afganistanie (9. kompania, Terytorium wroga), w Sierra Leone (Krwawy diament), w Birmie (John Rambo), w Iraku (Hurt Locker - W pułapce wojny, Green Zone). Filmy wojenne powstawały w Czechach (Ciemnoniebieski świat), w Niemczech (Upadek), w Rosji (9. kompania), w Holandii (Czarna księga), w Polsce (Katyń), we Francji (Terytorium wroga) i w wielu innych krajach na całym świecie, bo dla kina wojennego zawsze jest odpowiedni czas i miejsce. Nawet tematyka holokaustu tak często wykorzystywana w kinie nadal nie straciła na aktualności, a takie filmy jak Pianista i W ciemności są tego dowodem.

Rankingi:

Filmy:

1. Trylogia Bourne'a (2002-07)
2. Angielska robota (2008)
3. Artysta (2011)
4. Drive (2011)
5. Bękarty wojny (2009)
6. Czarna księga (2006)
7. Propozycja (2005)
8. Historia przemocy (2005)
9. Wyspa tajemnic (2010)
10. Ryzykantka (2010)

Reżyserzy, którzy po 2000 roku zrobili co najmniej dwa znakomite filmy:
1. Clint Eastwood (Rzeka tajemnic, Za wszelką cenę)
2. Ridley Scott (Helikopter w ogniu, Naciągacze)
3. Christopher Nolan (Prestiż, Incepcja)
4. Quentin Tarantino (Bękarty wojny, Django Unchained)
5. Darren Aronofsky (Źródło, Czarny łabędź)
6. John Hillcoat (Propozycja, Gangster)
7. Martin Scorsese (Infiltracja, Wyspa tajemnic)
8. Alejandro Amenábar (Inni, Agora)
9. Roger Donaldson (Prawdziwa historia, Angielska robota)
10. Ben Affleck (Gdzie jesteś Amando, Miasto złodziei)

Aktorzy:
1. Russell Crowe (Pan i władca: Na krańcu świata)
2. Leonardo DiCaprio (Wyspa tajemnic)
3. Christian Bale (Operacja Świt)
4. Ralph Fiennes (Czerwony smok)
5. Brad Pitt (Zabójstwo Jessego Jamesa przez tchórzliwego Roberta Forda)
6. Edward Norton (25. godzina)
7. Hugh Jackman (Źródło)
8. Michael Fassbender (Fish Tank)
9. Sean Penn (Rzeka tajemnic)
10. Liam Neeson (Krew za krew)

Aktorki:
1. Meryl Streep (Julie i Julia)
2. Rachel Weisz (Ryzykantka)
3. Natalie Portman (Czarny łabędź)
4. Kate Winslet (Marzyciel)
5. Rose Byrne (Apartament)
6. Keira Knightley (Księżna)
7. Diane Kruger (Bękarty wojny)
8. Jennifer Lawrence (Do szpiku kości)
9. Nicole Kidman (Inni)
10. Ziyi Zhang (Dom latających sztyletów)

Muzyka filmowa:
1. Red Cliff - Tarô Iwashiro (link)
2. Le Placard - Vladimir Cosma (link)
3. Sea of Dreams (Bolero of the Dead) - Luis Bacalov (link)
4. The Artist (George Valentin) - Ludovic Bource (link)
5. The Artist (Pretty Peppy) - Ludovic Bource (link)
6. The Artist (Waltz for Peppy) - Ludovic Bource (link)
7. The King's Speech - Alexandre Desplat (link)
8. Moonrise Kingdom - Alexandre Desplat (link)
9. Memoirs of a Geisha (Sayuri's Theme) - John Williams (link)
10. Up (Married Life) - Michael Giacchino (link)