Kino globalne - 12 najlepszych filmów świata

Ostatnio częstym przedmiotem dyskusji był opublikowany przez magazyn Sight & Sound ranking najlepszych filmów świata. I po raz kolejny krytycy i ludzie filmu próbowali przekonać wszystkich, że Obywatel Kane, Osiem i pół i 2001: Odyseja kosmiczna to dzieła wybitne. A przecież w niczym nie są lepsze na przykład od Rambo czy Terminatora. Znawcy biorący udział w takich rankingach trzymają się zwykle reguły, by uwzględniać tylko te produkcje, które przytaczane są w niemal każdym opracowaniu dotyczącym historii kina. Nie widać u nich subiektywnego spojrzenia, jakie cechuje prawdziwych kinomanów, rządzi zaś metoda: „Ten film uznano za wybitny, więc trzeba koniecznie go wyróżnić”.

Takie rankingi osiągają zwykle jeden cel - inspirują do tworzenia własnych zestawień najlepszych filmów. Dla osób, które widziały mnóstwo kinowych produkcji ciężko jest wybrać 10 najlepszych i dlatego, aby ułatwić sobie zadanie, wprowadziłem zasadę, by filmy pochodziły z różnych krajów. W sumie to wybrałem 12 filmów z 10 państw. Tak więc, oprócz zestawu ulubionych dzieł, przedstawiam subiektywny mini-przegląd światowego kina. Musiałem się jednak ograniczyć do półkuli północnej, bo kino afrykańskie i południowoamerykańskie jest mi zupełnie nieznane. Filmy uszeregowane są w kolejności alfabetycznej, ale według krajów, nie tytułów.

Nikita (Francja, 1990), reż. Luc Besson

Zabójczo wciągające kino sensacyjne z wieloznaczną postacią kobiecą - agresywną i pozbawioną zasad ćpunką, która by odkupić swoje winy staje się precyzyjną maszyną do zabijania. Stopniowo zaczyna coraz bardziej doceniać ludzkie życie, próbuje wytrwać i nie dać się złamać systemowi, który ją stworzył. Doskonale zestawiono w filmie brutalny realizm z liryczną historią miłosną. Trzyma w napięciu i wzbudza niepokój.

Szpicel (Francja, 1962), reż. Jean-Pierre Melville

Francuski mistrz kryminału zrealizował wiele arcydzieł (Samuraj, Armia cieni, W kręgu zła), ale to Szpicel jest jego pierwszym prawdziwym arcydziełem, który mimo iż korzysta ze schematów i poetyki amerykańskich filmów noir jest filmem nowatorskim, nieprzewidywalnym, piekielnie inteligentnym, prowokującym do dyskusji i analiz. W pełni autorski dramat kryminalny o złodziejach i kapusiach, gangsterach i gliniarzach, kłamstwach i półprawdach.

Raid (Indonezja, 2011), reż. Gareth Evans

Rozgrywki między facetami nigdy wcześniej nie były tak brutalne i jednocześnie efektowne. Gdy naprzeciwko siebie stają twardzi gliniarze i bezlitośni gangsterzy to otrzymujemy makabryczną rozróbę, podczas której czerwona farba leje się obficie. Wstrząsające, pełne fenomenalnych scen walk kino akcji, rozgrywające się w wieżowcu, który okazuje się pochłaniającą wiele ofiar bestią.

Ukryta forteca (Japonia, 1958), reż. Akira Kurosawa

Film przygodowy o energicznej księżniczce, która po opuszczeniu tytułowej fortecy przemierza wrogie terytoria u boku szlachetnego i rozważnego generała oraz dwóch zachłannych nieudaczników. Pasjonujące i atrakcyjne widowisko z dobrze wyeksponowanym motywem wędrówki i udziałem barwnych postaci. To jeden z najmniej docenianych filmów Kurosawy, a okazuje się prawdziwą perełką, która świeci najjaśniejszym blaskiem.

Bitwa nad Neretwą (Jugosławia, 1969), reż. Veljko Bulajic

Rzetelnie zobrazowane starcia między jugosłowiańskimi partyzantami a realizującym plan czwartej ofensywy faszystowskim zaborcą. Doskonale przedstawione losy pojedynczych ludzi podczas tej krwawej bitwy. A sceny batalistyczne i depresyjny nastrój idealnie podkreślają niszczycielską siłę wojny i zmęczenie ludzi ciągłymi walkami, nie przynoszącymi ostatecznego rozstrzygnięcia.

Tropiciel (Norwegia, 1987), reż. Nils Gaup

Rozgrywająca się 1000 lat temu niesamowita opowieść o młodym człowieku, który w surowych, bezwzględnych warunkach próbuje walczyć z barbarzyńcami, którzy zabili jego rodzinę. Stylowe kino przygodowe, gdzie realizm przenika się z mistycyzmem, a ludzie zdumiewają okrucieństwem. Przez pokryte śniegiem pustkowia, przełęcze i góry toczy się wędrówka, będąca metaforyczną drogą ku dorosłości.

Jak rozpętałem drugą wojnę światową (Polska, 1969), 
reż. Tadeusz Chmielewski

Dlaczego z polskich filmów wybrałem akurat ten? Bo ten film można oglądać wielokrotnie i nigdy się nie znudzi. Spora dawka humoru, mnogość postaci, imponująca ilość genialnych scen i doskonale wykorzystane stereotypy dotyczące różnych narodów. To historia Polaka, który poprzez ciąg zabawnych perypetii w końcu udowadnia, że jest bohaterem zdolnym do każdych poświęceń, by przysłużyć się ojczyźnie.
 

Rio Bravo (USA, 1959), reż. Howard Hawks

Zachwycający prostotą klasyk westernu i pierwszorzędny reprezentant tzw. amerykańskiej tradycji. Elementy typowo rozrywkowe, takie jak humor, akcja, romans i wstawki muzyczne kontrastują tu z genialnym rozbudowaniem charakterów postaci i znakomicie sfilmowaną kroniką tamtych czasów. Według tej kroniki zakończył się okres podboju Zachodu i przemierzania otwartych przestrzeni, a ludzie osiedlili się w miasteczkach, do których dotarły prawo pięści i anarchia.

Nędzne psy (Wielka Brytania, 1971), reż. Sam Peckinpah

Położony w Kornwalii dom i mieszkający w nim ludzie stają w obliczu zagrożenia ze strony sfory bezlitosnych „psów”, którzy wkraczają na prywatny teren i spotykają się ze stanowczą defensywą. Mocny i bezkompromisowy thriller o narastającej w człowieku agresji i o plugawych osobnikach, którzy by odnieść satysfakcję stosują gwałt i represje. Pełen niedomówień film, który można interpretować na wiele sposobów.

Czarny korsarz (Włochy, 1976), reż. Sergio Sollima

Znakomite kino przygodowe pokazujące fascynujący świat morskich awanturników. Wszystko co najlepsze w filmach przygodowych lub korsarskich można znaleźć w tym filmie. Interesujący spektakl o braterstwie, miłości i nienawiści, zemście, honorze i lojalności oraz o walce pomiędzy osobnikami o czarnej duszy. Barwne postacie, dynamiczna akcja, intrygująca fabuła, zawierająca sporą ilość ciekawych motywów i scen.

Siedem czarnych nut (Włochy, 1977), reż. Lucio Fulci

Prawdziwy klejnot i niekwestionowany majstersztyk w gatunku kryminalnego thrillera. Kobieta, która widzi więcej niż inni, tajemniczy morderca, który zamurowuje swoje ofiary, zagadka, która rozwiązywana jest w sposób błyskotliwy. Scenariusz poskładany z takich czynników wraz z mistrzowską reżyserią i skoncentrowaniem uwagi na intrydze doprowadziły do powstania fascynującego, trzymającego w nieustającej niepewności filmu giallo.

Los człowieka (ZSRR, 1959), reż. Siergiej Bondarczuk

Liryczna i refleksyjna opowieść o destrukcyjnym wpływie wojny na ludzką psychikę. Wcielenie do wojska jest początkiem drogi, która prowadzi człowieka do zniszczenia wszystkiego, co dla niego najcenniejsze. Przejmujący dramat o cierpieniu i wewnętrznej walce kontrastującej z walką zbrojną, która pochłonęła wiele ofiar - nie tylko żołnierzy, ale też kobiet i dzieci. Zakończenie zgodne jest ze starym porzekadłem - nadzieja umiera ostatnia.