Dzień Szakala

The Day of the Jackal (1973 / 143 minuty)
reżyseria: Fred Zinnemann
scenariusz: Kenneth Ross na podst. powieści Fredericka Forsytha

Tekst opublikowany także w serwisie film.org.pl

Gdy debiutancka powieść Fredericka Forsytha Dzień Szakala ukazała się w księgarniach w 1971 roku, Fred Zinnemann był już uznanym twórcą – gwarantem wysokiej jakości. W westernie W samo południe (1952) przedstawił interesujący portret psychologiczny człowieka skazanego na samotną walkę z silniejszym przeciwnikiem. W Dniu Szakala mamy podobny typ bohatera, ale w przeciwieństwie do Willa Kane'a główny bohater nie szuka współpracowników, jest samotnikiem z wyboru, a oprócz tego stoi po niewłaściwej stronie barykady, reprezentując organizację terrorystyczną. Zinnemann w tym filmie odwrócił klasyczny model westernu, tak jak Forsyth w swojej książce odwrócił tradycyjny schemat powieści sensacyjnej, czyniąc głównym bohaterem zawodowego zabójcę, a punktem kulminacyjnym – rozgrywkę, która jest z góry przesądzona.

Głęboki sen o śmierci. Filmy NOIR z lat 40.

 

Tekst opublikowany także w serwisie film.org.pl

W moim subiektywnym odczuciu najciekawszym okresem w historii amerykańskiego kina są lata czterdzieste. Głównym powodem takiej opinii jest seria czarnych kryminałów, które łączy bardzo spójna wizja świata obrazująca mroczną prawdę o człowieku. O tym, że jest to wizja bliska rzeczywistości świadczy koszmar drugiej wojny światowej, który otoczył istotę ludzką całunem fatalizmu, atmosferą strachu i paranoi oraz nieprzyjemnym zapachem rozkładu i śmierci. Powszechnie uważa się, iż pierwszy raz pojęcie film noir zostało użyte przez Nino Franka, Włocha piszącego do francuskiej prasy. Zainspirowany cyklem wydawniczym Serie Noir (pod którym we Francji wydawano amerykańskie powieści kryminalne) zauważył w filmach zza oceanu pewną tendencję do kreowania pesymistycznych opowieści łączących tematykę sensacyjną z melodramatem i thrillerem psychologicznym.

Akt przemocy

Act of Violence (1948 / 82 minuty)
reżyseria: Fred Zinnemann
scenariusz: Robert L. Richards na podst. fabuły Colliera Younga

W latach 1948-51 Fred Zinnemann ukończył cztery filmy, w których ukazał bohaterów próbujących się uporać z wojenną traumą. Jednym z nich jest zrealizowany dla MGMu film noir Akt przemocy (inny tytuł Akt zemsty). To opowieść o dwóch weteranach II wojny światowej, których przyjaźń zakończyła się w obozie jenieckim, gdy jeden z nich zdradził towarzyszy, by ratować własną skórę. W wyniku jego zdrady oddział żołnierzy został wybity przez nazistów. Przeżył tylko jeden, który poprzysiągł zemstę kapusiowi. Nieświadomy nadchodzącego zagrożenia Frank Enley mieszka z żoną i dzieckiem w elegancko urządzonym domu. Jest bogaty i prowadzi dochodowy biznes, a w wolnych chwilach oddaje się swojej odprężającej pasji - wędkowaniu. Wkrótce jego spokój zostaje zakłócony, wrócą dawne niechciane wspomnienia, a żona dowie się szokującej prawdy o swoim małżonku.

W samo południe - czas jest równie bezlitosny, co bandyci

High Noon (1952 / 85 minut)
reżyseria: Fred Zinnemann
scenariusz: Carl Foreman na podst. opowiadania Johna W. Cunninghama The Tin Star

Większość westernów pokazuje Dziki Zachód jako kraj ludzi „wyrywnych”, którzy lubią wszczynać awantury, bijatyki, strzelaniny, nie licząc się z konsekwencjami. Chociaż nazwa „dziki zachód” sugeruje, że taki świat awanturników i wszechobecnej przemocy naprawdę istniał to Fred Zinnemann i scenarzysta Carl Foreman mieli duże zastrzeżenia co do takiego obrazu dawnego Zachodu. W samo południe to western, w którym poznajemy mieszkańców Dzikiego Zachodu jako ludzi, którzy boją się walczyć nawet kiedy mają liczebną przewagę. Ludzie Zachodu w tym filmie nie są ludźmi czynu, zamiast działać wolą przesiadywać w barach albo w ciepłym i bezpiecznym domu, nie wychylając głowy na odstrzał.

Stąd do wieczności?

From Here to Eternity (1953 / 118 minut)
reżyseria: Fred Zinnemann
scenariusz: Daniel Taradash na podst. powieści Jamesa Jonesa

Uwaga: w tekście możliwe spoilery, które po 50-ciu latach od premiery mogą już nie być spojlerami, tylko raczej cechami wyróżniającymi ten film! Jak słynna scena morderstwa z Psychozy, o której wiedzą nawet ci, którzy filmu nie widzieli.

Mimo że akcja rozgrywa się w 1941 roku w jednostce wojskowej stacjonującej niedaleko bazy Pearl Harbor, to trudno ten film nazwać filmem wojennym. Oficerowie i żołnierze zamiast wypatrywania nieprzyjacielskich samolotów zajmują się romansami, piciem w nocnych klubach lub boksowaniem. Tak więc wojsko jest tu metaforą świata, gdzie obecne są przemoc, korupcja, zdrada małżeńska, prostytucja, alkoholizm. Głównymi bohaterami są: pragmatyczny sierżant, który nie chce zostać oficerem oraz były bokser, mający wyrzuty sumienia.

To niesprawiedliwe życie, czyli o filmowych dramatach

Dramat filmowy opowiada zwykle o zmaganiu się z przeciwnościami losu, w trudnych warunkach, w czasach i miejscach, gdzie panuje ludzka głupota, nienawiść, chciwość, korupcja, nietolerancja. Bohaterami są ludzie ciężko doświadczeni przez życie, np. tacy, którzy stracili kogoś bliskiego albo doznali uszczerbku na zdrowiu (nieuleczalna choroba, kalectwo), albo byli ofiarami przemocy, gwałtu, niesprawiedliwości. Można wyróżnić podgatunki, tj. np. dramat wojenny, dramat gangsterski albo dramat więzienny, gdzie często główny bohater zostaje niesłusznie oskarżony o przestępstwo. Z kolei melodramaty opowiadają zwykle o miłości pokonującej różne przeszkody, a komediodramaty opowiadają o ludziach, dla których humor jest odtrutką na prawdziwe i często niesprawiedliwe życie.

To są czasy dla twardych ludzi, czyli o filmach sensacyjnych

Filmy sensacyjne to gatunek bardzo rozległy, obejmujący thrillery, filmy kryminalne (w tym gangsterskie i policyjne), szpiegowskie oraz sensacyjno-wojenne. Te filmy cechuje sensacyjna akcja, motyw walki dobra ze złem, czasami także zaskakujące zwroty akcji i efektowna kulminacja. Bohaterami filmów sensacyjnych są często policjanci, gangsterzy, najemnicy, agenci oraz zwykli ludzie szukający sprawiedliwości na własną rękę. Dlatego poniższe zestawienie jest bardzo różne, o odmiennej tematyce, ale wszystkie te filmy, dzięki sprawnej reżyserii, dostarczają rozrywki i emocji. Kolejność alfabetyczna.